آموزش و پرورش نیازمند مدیران حرفه‌ای و جوان
آموزش و پرورش نیازمند مدیران حرفه‌ای و جوان
جواد بابازاده رها
نظام آموزشی یکی از مهم‌ترین ارکان پیشرفت هر کشوری است و این نهاد حساس ومهم و محصولات انسانی آن در پیشرفت وتوسعه کشورها نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. مدیریت واولویت‌بندی و سرمایه‌گذاری دراین نهاد فاکتورهای مهمی محسوب می‌شوند. در این نوشتار تنها به بررسی مدیریت در آموزش و پرورش می‌پردازم. علم مدیریت فاکتورهای اثبات‌شده‌ای را برای سنجش عملکرد مدیریت در سیستم‌های مختلف تعیین کرده است از آن جمله می‌توان برنامه‌ریزی، تخصص، بازده کاری، نتیجه‌گرایی و ارتقای وضعیت موجود ومواردی از این قبیل را نام برد. مدیریت در نظام‌های آموزشی به این دلیل که دستاورد آن تربیت انسان است اهمیت بیشتر و شرایط سخت‌تری دارد.
انتخاب مدیران در آموزش و پرورش ایران بیشتر تحت تاثیر عوامل غیرتخصصی اعم از مسائل سیاسی، روابط شخصی و خویشاوندی صورت می‌گیرد و در اغلب موارد از وزیر تا مدیران مدارس با معیارهای غیراصولی بر صندلی مدیریت تکیه می‌زنند. عواملی چون توان مدیریتی برای ارتقای کیفیت آموزشی و کسب رضایت معلمان و دانش‌آموزان، نقش چندانی در انتصاب مدیران وروسا ندارند. در بیشتر موارد روسای مناطق وشهرستان‌ها ومدیرکل‌های استان‌ها با نظر افراد و گروه‌های سیاسی تعیین می‌شوند به طوری که یکی از دلایل همیشگی استیضاح وزیر آموزش و پرورش در ادوار مختلف عزل و نصب مدیران بوده است. مدیری که با استفاده از رانت منصوب شود بیشتر دغدغه افراد وگروه حامی و پشتیبان خود را خواهد داشت. در سطح مدیران مدارس نیز روابط شخصی اصلی‌ترین معیار برای انتخاب مدیران است و تابع قانون خاصی نیست. در دوره‌ای کوتاه‌مدت در دهه ٨٠ مدیران با دخالت و رای معلمان انتخاب شدند به این ترتیب که شورای معلمان مدرسه سه نفر را به اداره پیشنهاد می‌کرد و رییس منطقه یکی از این سه تن را به عنوان مدیر منصوب می‌کرد. این طرح پس از مدتی با تغییر دولت کنار گذاشته شد. یکی از اصلی وشناخته شده‌ترین کانال‌های رسیدن به پست‌های مدیریتی در آموزش وپرورش ایران حضور در ستادهای انتخاباتی است وتاسف بارتر آنکه همه اجزای نظام آموزش وپرورش با این قانون نانوشته کنار آمده‌اند و برخی از معلمان از این طریق در پی رسیدن به مدیریت آموزشی هستند. در ایران احزاب وجناح‌های سیاسی به جای اینکه برنامه‌ای برای ارتقای آموزش وپرورش ارایه دهند دنبال به دست آوردن پست‌های مدیریتی هستند و معمولا بعد از هر انتخاباتی از صدر تاذیل مدیران آموزش و پرورش عوض می‌شوند و این عدم ثبات یکی از بزرگ‌ترین آفت‌های نظام آموزش و پرورش است. انتخاب روسا و مدیران در دایره‌ای بسیار کوچک انجام می‌شود و همواره عده‌ای برای اشغال صندلی‌های ریاست و مدیریت در نوبت انتظار به سر می‌برند.
اغلب کارشناسان حوزه آموزش و پرورش معتقدندکه باید راه‌های دخالت افراد غیرمرتبط اعم از نماینده مجلس ومسوولان با نفوذ شهرهای مختلف در عزل و نصب‌ها بسته شود ودولت‌ها نیز برای ارتقای این نهاد مهم با ارایه برنامه‌های جدید، به تغییرات محدود مدیریتی رضایت دهند و جابه‌جایی‌های سیاسی را فقط در سطح وزیر و برخی معاونت‌ها اعمال کنند. همچنین عزل و نصب مدیران مدارس و روسای آموزش وپرورش مناطق از طریق سلسله مراتب اداری و بر اساس شایستگی و معیارهای مدیریتی انجام شود. در انتخاب مدیران مدارس معیارهای آموزشی، از جمله توان مدیریتی و توان ارتقای کیفیت آموزشی وشایستگی باید لحاظ شود. نکته‌ای را که نباید از آن غافل شد لزوم جوانگرایی توام با شایسته‌سالاری در انتصاب مدیران است چرا که ایران کشوری جوان محسوب می‌شود و نیاز به استفاده از پتانسیل جوانان در موقعیت‌های مختلف دارد. فراموش نکنیم که بسیاری از مدیران فعلی در سنین زیر ٣٠ سالگی به مدیریت‌های عالی رسیدند. آقای فانی وزیر آموزش و پرورش در سن ٢٦ سالگی و تنها ٦ ماه بعد از استخدام رسمی در آموزش و پرورش به سمت مدیرکل منصوب شد. امید است با اصلاح موارد مطرح شده، آموزش و پرورش ایران روزهای بهتری را تجربه کند.
٭فعال صنفی و دبیر شاغل در تبریز