تا قبل از 25 تير ماه تقريبا يك هفته بود كه هر خبرگزاري و سايت و رسانه‌اي را كه مي‌ديديد، خبري از جدال لفظي ميان سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي و سازمان سنجش داشت. ماجراي دشواري، خارج از محتواي كتاب درسي و حتي اشتباه بودن برخي سوالات كنكور به خصوص در مبحث رياضي، از همان روزهاي پس از برگزاري آزمون سراسري خبرساز شده بود و بعد با ورود رسمي سازمان پژوهش به اين بحث و آغاز مصاحبه‌ها و نامه‌نگاري‌هاي رييس آن سازمان، موضوع اوج گرفت. در يك هفته گذشته كه خبرهاي مربوط به اعتراضات مردم خوزستان، موضوع بي‌آبي و البته شدت گرفت پيك پنجم كرونا بيشترين تمركز مخاطبان را به خود اختصاص داده‌ است، آن دعواي رسانه‌اي دو سازمان هم گويا به فراموشي سپرده شده و از جواب‌هايي كه اين دو نهاد به هم مي‌دادند و وعده‌هايي كه براي پيگيري‌هاي متقابل مي‌دادند ديگر خبري نيست. در عين حال موضوع از سوي كنكوري‌ها و خانواده‌هاي‌شان به فراموشي سپرده نشده است. آنها هستند كه همچنان بابت نحوه محاسبه نمرات آزمون سراسري امسال سردرگم مانده‌اند.  او قبل از اينكه ماجراي نامه‌نگاري‌هاي ميان دو سازمان شروع شود، پيش‌بيني كرده بود كه نارضايتي داوطلبان بابت سوال‌هاي آزمون سراسري به زودي سروصدايي به پا كند. نام او محفوظ مي‌ماند؛ خودش معلم است و فرزندش هم از داوطلبان حاضر در كنكور امسال بود: «خودم سال‌ها معاون مقطع متوسط دوم بودم، معاون مدرسه بودم، با كنكوري‌ها و سوالات‌شان آشنايي دارم. امسال هم چون فرزند خودم پايه دوازدهم رياضي بود، بيشتر با اين مساله درگير شدم.» مي‌گويد يك دانش‌آموز 12 سال تلاش مي‌كند و بعد اغلب يك بار در زندگي اين كنكور را تجربه مي‌كند، تجربه‌اي كه حاصل همه اين سال‌هاي درس خواندن و حمايت‌هاي والدينش را بايد پاسخ بدهد. همين است كه كنكوري مانند كنكور امسال كه از قضا با شرايط كرونا هم همزمان شده است ناگهان مي‌تواند تمام اين معادلات را به هم بزند: «ماه‌ها قبل از كنكور معاون وزير گفت به خاطر شرايط كرونا، آزمون‌هاي نهايي و آزمون سراسري بايد ساده‌تر طراحي شود. حتي اگر معاون وزير هم نمي‌گفت معقول بود كه سوالات ساده‌تر طراحي شوند چون عقل سليم مي‌پذيرد كه در اين سه سال گذشته، بچه‌ها در واقع فقط يك‌سال و نيم در مدرسه حضور داشته‌اند، خب دانش‌آموزي كه سال دوازدهم است آيا مي‌شود با اسكاي روم و شاد، حسابان ياد بگيرد؟ پسر من جزو دانش‌آموزان متوسط بود، وقتي از جلسه كنكور برگشت از ايشان پرسيدم سوالات چطور بود؟ گفت در درس‌هاي حسابان، گسسته، رياضي، هندسه از 45 سوالي كه داده بودند تنها به 5 سوال جواب داده و باقي را اصلا دست نزده.» بعد به عنوان معلمي كه سال‌ها تجربه مرور سوالات كنكور را داشته مي‌گويد: «استاندارد سوال‌ها اين است كه يك سوم را طوري طراحي كنيد كه تقريبا همه بتوانند به آنها پاسخ دهند. يك سوم بايد طوري باشد كه بچه‌هاي متوسط به بالا بتوانند به آنها جواب بدهند و اگر قرار است سختگيري شود براي آن يك سوم آخر مي‌ماند تا فقط كساني كه خيلي خوب و دقيق خوانده‌اند بتوانند پاسخگو باشند. يعني اين تفاوت در آن 30 درصد بايد مشخص شود.»

بعد به صحبت‌هاي حسن ملكي، رييس سازمان پژوهش استناد مي‌كند كه در جريان دعواي رسانه‌اي‌اش با سازمان سنجش گفته بود: «طي بررسي كه انجام شد در درس رياضي رشته رياضي 8 سوال (معادل 14 درصد) خارج از كتاب درسي و 13 سوال (معادل 24 درصد) خارج از اهداف كتاب درسي و يك سوال اشتباه بوده است. يك سوال خارج از كتاب و بدون گزينه صحيح، هفت سوال (معادل 13 درصد) با دشواري بسيار بالا، 16 سوال (معادل 29 درصد) كه اين موارد مربوط به سوالات درس رياضي در رشته رياضي است. طبق بررسي‌هاي صورت گرفته، در درس رياضي رشته تجربي مشخص شد 2 سوال (معادل 7 درصد)، 9 سوال (معادل 30 درصد) خارج از اهداف كتاب، 2 سوال بدون گزينه صحيح و 3 سوال با دشواري‌ بسيار بالا وجود داشته‌اند. در درس رياضي رشته انساني 6 سوال خارج از اهداف كتاب درسي و 8 سوال معادل 40 درصد با دشواري بالا وجود داشت.» نظر او اين است كه نتايج اين كنكور بايد ناديده گرفته شود، هرچند مي‌داند كه چنين خواسته‌اي امكان‌پذير نيست.  اما تحليل او براي اين تفاوت بارز ميان دشواري سطح سوالات كنكور امسال با سال‌هاي گذشته چيست؟ او معتقد است كه پاي منافع موسسه‌هاي كنكور در ميان است: «به نظرم امسال اصلا سازمان سنجش طراح سوالات نبوده. به نظرم طراحان سوال موسسه «و گ» و ديگراني بوده‌اند كه 4 هزار ميليارد گردش مالي از كنكور دارند. در اين دو سال كرونا كه موسسه‌هاي آموزشي كار نكرده‌اند به نظرم مي‌خواهند دانش‌آموزان 1400 را به گروگان بگيرند تا بخشي از اين ضررهاي مالي را جبران كنند.» از گروگان گرفتن منظورش اين است كه به خاطر نوع سوالات طراحي شده بخش قابل توجهي از كنكوري‌ها همچنان پشت كنكور خواهند ماند و ناچار به اين موسسات روي خواهند آورد: «الان بيش از 60 درصد شركت‌كنندگان در آزمون دخترها هستند كه دغدغه سربازي هم ندارند و مي‌توانند پشت كنكور بمانند. اينها چاره‌اي ندارند كه به همين موسسه‌ها مراجعه كنند. به نظر من سازمان سنجش استقلالش را از دست داده است.» دليل او براي اين تئوري اين است كه اشتباه در يك رشته و يك بحث درسي ممكن است پيش بيايد اما اعلام چنين سطح گسترده‌اي از دشواري و خارج از مبحث بودن سوالات كنكور در همه رشته‌ها طبيعي نيست. عموميت داشتن اين اشتباهات در تمامي رشته‌ها از نظر او نشانه «تباني» است.

با زحمات ما از نزديك آشنا شويد
چند روز قبل موضوع كنكور و سازمان سنجش جدي‌تر و رسمي‌تر هم پيگيري شد. احمد نادري، عضو كميسيون آموزش مجلس در توييتر نوشت: «صحن علني مجلس امروز با ۱۶۰ راي موافق، قاطعانه تحقيق و تفحص از سازمان سنجش آموزش‌ كشور را تصويب كرد. قدردان اعتماد همكاران خوبم هستم. ان‌شاءالله زواياي پنهان و تاريك اين سازمان كه نقش زيادي در ايجاد نارضايتي عمومي و كاهش سرمايه اجتماعي نظام دارد، بيشتر آشكار خواهد شد.» نادري در صحن علني مجلس با اشاره به «تخلف سازمان سنجش در خصوص واگذاري اطلاعات شخصي متقاضيان تمام آزمون‌ها به شركت‌ها و افراد خاص» گفت: «سازمان سنجش به بازوي بازاريابي و كسب درآمد شركت‌هاي كمك آموزشي و كنكوري تبديل شده است! متقاضيان به محض ثبت‌نام در آزمون‌ها براساس رشته، جنسيت و مشخصات فردي، پيام‌هاي تبليغاتي دريافت مي‌كنند! حال سوال اين است كه آيا اطلاعات مردم محرمانه نيست؟!» سازمان سنجش روز 28 تير ماه و پس از طرح موضوع تحقيق و تفحص در مجلس بيانيه‌اي صادر كرد و در آن نوشت كه شايد در جريان اين تحقيق و تفحص نمايندگان مردم با زحمات اين سازمان از نزديك آشنا شوند: «در سال‌هاي اخير با توجه به رشد روزافزون داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالي، سنجش و اندازه‌گيري از اهميت بيشتري برخوردار شده و حساسيت جامعه نيز بيشتر شده است. سازمان سنجش آموزش كشور ضمن درك حساسيت و اهميت وجودي اين سازمان با توجه به شفافيت كامل در تمامي حوزه‌هاي كاري اين سازمان و مشخص بودن اسناد و مدارك مالي در تمام دوره‌هاي مديريتي، آمادگي كامل خود را با هرگونه تحقيق و تفحص نهادهاي رسمي كشور در زمينه آزمون‌ها، نحوه برگزاري، آزمون‌سازي و شركت تعاوني خدمات آموزشي كاركنان سازمان سنجش آموزش كشور اعلام مي‌كند و اين فرصت مغتنمي است تا نمايندگان محترم و ساير دستگاه‌هاي نظارتي با گوشه‌اي از زحمات طاقت‌فرساي خدمتگزاران مردم در اين سازمان از نزديك آشنا شوند.» پدر و معلم مي‌گويد مساله اين نيست كه فرزندش در كنكور چه عملكردي داشته، مساله اين است كه وقتي مي‌گوييم «اشتباه» در كنكور صورت گرفته اين اشتباه را بايد در بيش از يك ميليون و ۳۶۷ هزار نفري كه در اين آزمون شركت كرده بودند، ضرب كرد: «حالا اگر 5 تا سوال گسسته را هم حذف كنند چه كمكي مي‌كند؟ واقعا با حذف سوالات حق اجرا مي‌شود؟» او البته نسبت به نوع موضع‌گيري سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي درسي هم شك‌هاي خودش را دارد. موضوعي كه از زبان كارشناسان ديگري حوزه آموزش هم بيان شده: جنگ زرگري ميان دو سازمان. يكي از انتقادات به سازمان پژوهش اين است كه از قضا سوالات امتحانات نهايي دانش‌آموزان سال دوازدهم هم كه از سوي آموزش و پرورش طراحي شده بود، مانند كنكور از درجه دشواري بالايي برخوردار بود. سوالاتي كه با نحوه آموزش‌هاي غيرحضوري و گاه بي‌كيفيت در اين دو سال كرونازده چندان همخواني نداشته است.

منبع: روزنامه اعتماد 2 مرداد خورشیدی