داستان محدودیت‌های بزرگداشت کوروش از کجا آغاز شد؟
وزير ميراث فرهنگي در بازديد از پاسارگاد:
كوروش اولين كسي است كه براي وحدت اقوام تلاش كرد
محمدرضا نسب عبداللهي| عزت‌الله ضرغامي، وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي در بازديد از ميراث جهاني پاسارگاد گفت: «كوروش شايد اولين كسي است كه تلاش كرد از نظر قدمت تاريخي اقوام و قبيله‌ها را به وحدت برساند.»ضرغامي در اين بازديد كه پنجشنبه ۲۲ مهر انجام شد، افزود: «پاسارگاد نمادي از مدنيت است، بنابراين پاسارگاد متعلق به شخصيت جهاني كوروش است صرف‌نظر از اينكه در اينجا دفن شده يا نشده آنچه مهم است احترام به شخصيتي است كه متعلق به ايرانيان است.»او ادامه داد: «تاريخ ايرانيان قدمت هفت هزارساله و بيشتر دارد يك نقطه برجسته تاريخ اقدامات كوروش است، مدنيت پاسارگاد كه هويت پدران ماست ارزشمند است.»اين سخنان وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي با استقبال در شبكه‌هاي اجتماعي مواجه شد و شماري از فعالان ضمن انتشار اين سخنان ضرغامي خواهان همكاري نهادهاي دولتي و حاكميتي براي بزرگداشت كوروش با هدف تقويت همبستگي اقوام ايراني شدند.
كوروش كه بود؟
كورورش فرزند كمبوجيه و ماندانا، «بزرگ‌ترين پادشاه هخامنشي» قلمداد مي‌شود. او بنيانگذار و نخستين شاهِ شاهنشاهي هخامنشي بود كه به مدت ۳۰ سال، در بين سال‌هاي ۵۵۹ تا ۵۲۹ پيش از ميلاد، بر نواحي گسترده‌اي از آسيا حكومت مي‌كرد. يكي از بناهايي كه در محوطه جهاني پاسارگاد قرار دارد به عنوان «آرامگاه كوروش» شناخته مي‌شود.محوطه ميراث جهاني پاسارگاد مجموعه‌اي از آثار باستاني برجاي‌مانده از دوران هخامنشي است كه در ۱۳۵ كيلومتري شمال شيراز در منطقه پاسارگاد استان فارس قرار دارد. اين محوطه شامل بناهاي تاريخي مانند آرامگاه كوروش، كاخ دروازه، پل، كاخ بار عام، كاخ اختصاصي، دو كوشك، آب‌نماهاي باغ شاهي، آرامگاه كمبوجيه، استحكامات دفاعي تل تخت، كاروانسراي مظفري و تنگه بلاغي است.اين محوطه، پنجمين مجموعه ثبت‌شده در فهرست آثار ميراث جهاني در ايران است كه طي جلسه يونسكو كه در تيرماه سال ۱۳۸۳ در چين برگزار شد با صد در صد آرا در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد.
بزرگداشت كوروش
بيش از يك دهه است كه ۷ آبان به‌طور نمادين در ايران به عنوان روز كوروش شناخته مي‌شود و علاقه‌مندان به تاريخِ ايران باستان تا چند سال پيش مي‌توانستند با حضور در كنار آرامگاه اين پادشاه هخامنشي ياد او را گرامي بدارند اما از سال ۱۳۹۶ خورشيدي به بعد در هفته اول آبان‌ماه همه جاده‌هايي كه به آرامگاه كوروش مي‌رسد، مسدود مي‌شود.
جلوگيري از حضور مردم در آرامگاه كوروش انتقاداتي را نيز به دنبال داشته. علي يونسي، دستيار ويژه رييس‌جمهور پيشين در امور اقليت‌هاي ديني و مذهبي در خصوص بزرگداشت كوروش گفته: «اين هنر نيست كه ما مسائل محلي را ملي يا سياسي و امنيتي كنيم. نبايد گرهي را كه با دست باز مي‌شود، با دندان باز كنيم. اما ما اغلب، برعكس عمل مي‌كنيم، يعني مسائل ساده را پيچيده مي‌كنيم. اين اتفاقي است كه در ماجراي تجمع در اطراف قبر كوروش روي داد.»
داستان محدوديت‌هاي بزرگداشت كوروش از كجا آغاز شد؟
هفتم آبان ۱۳۹۵ بيش از ۲۰۰ هزار نفر در كنار آرامگاه كوروش گرد هم آمدند، اين گردهمايي‌هاي سالانه كه تقريبا از يك دهه پيش‌تر آغاز شده بود، هر سال شلوغ‌تر مي‌شد تا اينكه در سال ۱۳۹۵ به اين رقم رسيد. به دنبال شدت يافتن روند صعودي شمار شركت‌كنندگان مراسم روز كوروش، از آبان ۱۳۹۶ به بعد مراسم روز كوروش با برقراري محدوديت‌ها برگزار نشد.به دنبال ايجاد اين محدوديت‌ها، «ميرجلال‌الدين كزازي، علي‌اصغر دادبه، ناصر تكميل‌همايون و حكمت‌الله ملاصالحي»، چهار تن از استادان سرشناس تاريخ، باستانشناسي و ادبيات، سال ۱۳۹۶ در نامه‌اي به حسن روحاني، رييس‌جمهور وقت خواهان توجه او به روز كوروش شدند.حسن روحاني نه‌تنها هيچ پاسخي به اين نامه نداد بلكه در خصوص افزايش محدوديت‌ها پيرامون محوطه جهاني پاسارگاد در هفته اول آبان سكوت كرد.در اين ميان، وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي كه در خصوص برگزاري روز كوروش مي‌تواند موثر باشد اما ترجيح داده خود را كنار بكشد. اين وزارت در آستانه ۷ آبان ۱۳۹۷ با انتشار اطلاعيه‌اي اعلام كرد: «اين سازمان فارغ از صحت و سقم روز ۷ آبان ماه و با اعتقاد بر اينكه هرگونه حاشيه به ميراث‌فرهنگي كشور آسيب جدي مي‌رساند هيچ‌گونه برنامه‌اي براي اين روز ندارد.»به دنبال اين واكنش ميراث فرهنگي در خصوص روز كوروش، شماري از تشكل‌هاي ميراث فرهنگي در نامه‌اي به ميراث فرهنگي از اين وزارتخانه خواستند به «وظيفه ذاتي خود در ثبت روز كوروش در تقويم ملي» عمل كند. اين درخواست‌هاي دوستداران ميراث فرهنگي نيز در خصوص روز كوروش مانند نامه استادان تاريخ و باستانشناسي بدون پاسخ گذاشته شد.
چرا ۷ آبان؟
برخي مقامات بر اين باور هستند كه ۷ آبان به عنوان روز كوروش «سند تاريخي ندارد و ساخته سلطنت‌طلبان است» اما شماري از باستان‌شناسان و تاريخ‌پژوهان در پاسخ به اين گفته‌ها در نامه‌اي سرگشاده توضيح داده‌اند: «در كتيبه بابلي معروف به «گاه‌نگار نبو- ناييد» با قدمت بيش از ۲۵۰۰ سال كه اكنون در موزه بريتانيا نگهداري مي‌شود، شرح گوشه‌هايي از زمان ورود كوروش به امپراتوري بابل و رويدادهاي چند ماه از سالِ به تخت نشستنِ او ثبت شده است. به گواهي اين كتيبه در روز سوم از ماه ارخسمنو (طبق سال‌نامه بابلي برابر با ۲۹ اكتبر / هفتم آبان) سال ۵۳۹ پيش از ميلاد، كوروش بزرگ پس از آزادسازي بابل به آن شهر رفت و مردمان با آغوش باز او را پذيرفتند. در اين كتيبه آمده: در ماه ارخسمنو (= ماه هشتم)، روز سوم (= هفتم آبان‌ماه) كوروش به بابل اندر آمد. شاخه‌هاي سبز در برابر او گسترده شد. حالت آشتي در شهر برقرار شد. كوروش شادباش‌ها به همه شهرها در بابل فرستاد.»نماد اين رخداد «استوانه كوروش» است كه به فرمان او ساخته شد و از آن به نام نخستين منشور حقوق بشر ياد مي‌شود. اين منشور كه يك استوانه از گل پخته است، در ماه مارس ۱۸۷۹ ميلادي در جريان كاوش‌هاي باستانشناسي در بابِل [در عراق] كشف شد و در موزه بريتانيا نگهداري مي‌شود.
۷ آبان امسال چه مي‌شود؟
سخنان وزير ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي در خصوص كوروش اين اميد را به وجود آورده كه موضوع بزرگداشت كوروش از يك «مساله امنيتي» به يك موضوع تاريخي تبديل و امسال سخت‌گيري‌هاي سال‌هاي گذشته در جلوگيري از حضور مردم در آرامگاه كوروش لغو شود؛ هر چند اين اميدواري‌ها چندان پررنگ نيست اما وقتي عزت‌الله ضرغامي اشاره مي‌كند كوروش شايد اولين كسي باشد كه براي وحدت اقوام ايراني تلاش كرده بايد منتظر ماند و ديد وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي در هفته اول آبان چه برنامه‌اي براي وحدت اقوام ايراني دارد؛ اقوامي كه تا چند سال پيش در هفتم آبان پيرامون آرامگاه كوروش به نشانه همبستگي گردهم مي‌آمدند.
منبع:روزنامه اعتماد 24 مهر 1400 خورشیدی