اشتباه عجيب معاون رفاه به دليل بي‌خبري از فرمول احصاي خط فقر:

آيا خط فقر 4 ميليون تومان است؟

فعال كارگري: ايشان حتي از عدد سبد معيشت هم بي‌خبر است

گروه اجتماعي

ديروز خبري به نقل از داريوش ابوحمزه؛ معاون رفاه اجتماعي وزارت تعاون منتشر شد كه اين مقام مسوول، در يك برنامه تلويزيوني، ميانگين خط فقر خانوار 4 نفره ساكن در شهر تهران را «نزديك 5 ميليون تومان» و براي خانوار 4 نفره ساكن در ساير شهرهاي كشور را «حدود 4 ميليون تومان» اعلام كرده است. 

ابوحمزه به دنبال اين اظهارات، خطاب به مجري برنامه گفته: «ممكن است در ذهن شما استاندارد نرمالي باشد، ما از اين استاندارد صحبت نمي‌كنيم؛ بلكه در رابطه با خط فقر به عنوان يك استاندارد بين‌المللي براي حداقل معيشت صحبت مي‌كنيم.»
اعداد اعلام شده توسط اين مقام رسمي و دولتي درباره خط فقر سال 1400، اعدادي مربوط به اسفند 1398 است؛ اعدادي كه در گزارش پايش فقر وزارت تعاون احصا شد و طبق نتايج اين گزارش، سرانه خط فقر كشوري براي سال 99، با افزايش 38درصدي نسبت به خط فقر احصا شده در سال 1398، يك ميليون و 254 هزار تومان برآورد شد. تابستان امسال كه گزارش «پايش فقر» منتشر شد، تاكيد مسوولان دولتي و فعالان كارگري اين بود كه مبادا اعداد اين گزارش، جمعيت عمومي را فريب دهد چون در اين گزارش، نرخ تورم سال 1399 و نرخ تورم نيمه اول 1400 لحاظ نشده بود در حالي كه براي محاسبه خط فقر، لازم است نرخ تورم هر بازه زماني منتهي به گزارش رسمي، به عدد كهنه خط فقر افزوده شود. اعلام ابوحمزه درباره خط فقر 4 الي 5 ميليون توماني براي خانوار ساكن در تهران يا ساير شهرهاي كشور، نشان داد كه اين مقام مسوول، از فرمول محاسبه خط فقر هم اطلاع نداشته و به همين سبب، اعداد گزارش پايش فقر را صرفا به سبب آنكه اين گزارش، تابستان امسال منتشر شده، به مثابه اعداد جديد از خط فقر فرض كرده در حالي كه تاريخ احصاي اين اعداد، مربوط به پايان سال 1398 بوده است. اين اشتباه عجيب و سوال‌برانگيز، در حالي رخ داده كه از چند روز قبل، جلسات كميته دستمزد براي تعيين حداقل مزد و سبد معيشت كارگري در حال برگزاري است و اتفاقا نمايندگان وزارت تعاون، يكي از اعضاي حاضر در اين كميته هستند و بايد به عنوان مطلعان از خط فقر و هزينه‌هاي جاري خانوار، پاي ميز مذاكره تعيين سبد معيشت و حداقل مزد كارگري امضا بدهند ولي حالا، معاون رفاه وزارت تعاون، نه تنها اعداد كهنه و قديمي از خط فقر را به عنوان اعداد جديد و قطعي اعلام كرده، حتي بي‌خبر بوده كه سبد معيشت 6 ميليون و 800 هزار توماني كه اسفند سال گذشته به عنوان مبناي تعيين حداقل مزد كارگري، مورد توافق حاضران در جلسه سه‌جانبه‌‌گرايي تعيين مزد قرار گرفت هم با درنظر گرفتن خط فقر، محاسبه و مصوب شده و بنابراين، خط فقر سال 1400 نمي‌تواند 4 الي 5 ميليون تومان باشد وقتي ارزش سبد معيشت سال جاري، نزديك به 7 ميليون تومان است. 

معاون رفاه وزارت تعاون چه اشتباهي مرتكب شد؟ 
فرامرز توفيقي؛ رييس كميته دستمزد كانون عالي شوراي اسلامي كار، در گفت‌وگو با «اعتماد» در تحليل و ريشه‌يابي اشتباه عجيب معاون رفاه وزارت تعاون و ادعاي خط فقر 4 الي 5 ميليون توماني براي خانوارهاي 4 نفره ساكن تهران و ساير شهرهاي كشور مي‌گويد: «طي 41 سال گذشته، در برنامه‌هاي 5 ساله توسعه به صراحت تاكيد شده كه وزارت كار (تعاون) مكلف و موظف به اعلام خط فقر است كه البته تا امروز، هيچ دولتي خط فقر را به صورت رسمي اعلام نكرده اما نهادهاي حمايتي همچون كميته امداد و سازمان بهزيستي كشور (كه اتفاقا از زير مجموعه‌هاي وزارت تعاون است) به صورت غيررسمي، وضعيت بازار را به صورت ماهانه رصد مي‌كنند چون نتايج بررسي‌ها در نحوه توانمند‌سازي مددجويان تحت پوشش اين نهادهاي حمايتي موثر است. جالب اين است كه حتي اين نهادهاي حمايتي هم به خط فقر 10 ميليون توماني رسيده‌اند چنانكه تابستان امسال، تاييد رييس كميته امداد درباره افزايش خط فقر به رقم 10 ميليون تومان، خبرساز شد. معاون رفاه وزارت تعاون كه مدعي خط فقر 4 الي 5 ميليون توماني شده، حتي اگر همان استاندارد جهاني خط فقر و معادل 1.25 دلار به ازاي يك روز براي يك نفر را هم درنظر مي‌گرفت و هزينه درمان، آموزش و سرپناه را هم به اين رقم اضافه مي‌كرد، باز هم رقم خط فقر براي خانوار 4 نفره ساكن در تهران و ساير شهرهاي كشور، بسيار بيشتر از 4 الي 5 ميليون تومان مي‌شد.»
اين فعال كارگري هم مانند ساير كارشناسان اقتصادي تاكيد مي‌كند كه خط فقر عبارت از دسترسي يك فرد از اعضاي يك خانواده به حداقل‌هاي مورد نياز براي زنده ماندن است و البته اين حداقل، گستره‌اي شامل خوراك، سرپناه، درمان، پوشاك، تحصيل، حمل و نقل و ارتباطات را دربر مي‌گيرد. توفيقي ضمن تاكيد بر معيار مركز آمار ايران درباره بعد 3.3 نفري خانوار ايراني در محاسبات مربوط به خط فقر، اشاره مي‌كند كه ادعاي معاون رفاه وزارت تعاون، طبق هيچ يك از مدل‌هاي احصاي خط فقر و در هيچ يك از مراكز تحقيقاتي از جمله مركز پژوهش‌هاي مجلس و مركز پژوهش‌هاي وزارت تعاون و حتي در برنامه‌ريزي‌هاي كلان كشور هم پذيرفته نيست. توفيقي اشاره مي‌كند كه طبق تاكيد بند 2 ماده 41 قانون كار، حداقل دستمزد بايد تامين‌كننده نيازهاي يك خانواده با بعد 3.3 نفري باشد و بنابراين، تعريف خط فقر، به ملاك‌هاي تعيين سبد معيشت موكد در بند 2 ماده 41 قانون كار بسيار نزديك است. اين فعال كارگري، با طرح سوالي خطاب به معاون رفاه وزارت تعاون مي‌گويد: «چطور ممكن است كه در جلسات سه‌جانبه‌گرايي تعيين مزد اسفند 1399، با وجود همه مخالفت‌ها از سوي نمايندگان كارفرمايان و دولت، سبد معيشت سال 1400، به كمتر از 6 ميليون تومان نرسيد ولي حالا با وجود تورم 50درصدي كه از ابتداي سال تاكنون، به تمام اقشار جامعه تحميل شده، خط فقر مي‌تواند 4 الي 5 ميليون تومان و حتي كمتر از سبد معيشت باشد؟»
توفيقي در ادامه توضيحات خود براي تحليل اشتباه عجيب معاون رفاه وزارت تعاون مي‌گويد: «مديران ما بايد هنگام حرف زدن از تريبون‌هاي رسمي، مراقب كلام خود باشند و بدانند از چه كلمات و چه قيدهاي زماني استفاده مي‌كنند. طبق نتايج پايش فقر سال 1399، اعلام شد كه در فاصله سال‌هاي 95 الي 98، تعداد فقراي كشور با افزايش دو برابري، از 15درصد به 30درصد و تعداد شاغلان فقير، با افزايش 
5 برابري، از 3درصد به 15درصد رسيد. معاون رفاه وزارت تعاون، حتي اگر به گزارش پايش فقر منتشر شده توسط وزارتخانه‌اي كه در آن مشغول به كار است، استناد مي‌كرد هم، به اين ارقام عجيب از خط فقر و ادعاي خط فقر 4 الي 5 ميليون توماني در كشور نمي‌رسيد. اشتباه ايشان اين بود كه اعداد اعلامي در اين گزارش كه مربوط به اول فروردين 1399 بوده را به كل ماه‌هاي سال 1400 هم تعميم داده است. گزارش پايش فقر، خط فقر در سال 1398 را احصا كرده بود و طبق اين گزارش، سبد معاش خانواده در اول فروردين 99 هم 4 ميليون و 800 هزار تومان بود در حالي كه به دنبال تورم 34درصدي در 11 ماه سال 1399، سبد معاش در بهمن سال 1399 به حدود 6 ميليون و 800 هزار تومان افزايش يافت. همان زمان، معاون مشاركت‌هاي مردمي كميته امداد اعلام كرد كه خط فقر غذايي به‌ازاي هر نفر670 هزار تومان است. اگر همين رقم را در خانوار با بعد 3.3 نفري ضرب مي‌كرديم، 2ميليون و 211 هزار تومان، فقط خط فقر غذايي يك خانوار 3.3 نفري بود و در پايان سال 1399، در خوش‌بينانه‌ترين شرايط، رقم خط فقر براي خانوار با بعد 3.3 نفر، به حدود 7 ميليون تومان رسيد. ما مي‌دانيم كه در كشور ما كه بي‌انضباطي اقتصادي، سوءتدبير و بي‌برنامگي و تورم بيداد مي‌كند، كدام عوامل بر تعيين نرخ فقر تاثيرگذار است. امروز تورم ملموس و غيررسمي بالاي 50درصد كه البته بسيار متفاوت با نرخ رسمي و دولتي تورم است، همچون يك بيماري مهلك مزمن، در زندگي خانواده ايراني، نهادينه و بر روال زندگي مردم تحميل شده است. حتي اگر اين ميزان تورم را هم در كشور نداشتيم، نمي‌توانستيم ادعا كنيم كه خط فقر در كشور، رقم احصا شده فروردين 1399 باشد. تورم چيست؟ تورم، افزايش قيمت‌ها در دو بازه ماه قبل يا مشابه سال قبل است. اگر مركز آمار اعلام مي‌كند كه تورم آذر ماه 1400، 43درصد است، پس خط فقر آذر 1400 نمي‌تواند همان خط فقر سال 1399 باشد. براي احصاي خط فقر يك فرمول ساده و مشخص داريم؛ تورم بازه زماني را در نرخ خط فقر ضرب مي‌كنيم و عدد نهايي، نرخ خط فقر خواهد بود. بنابراين، تورم كل سال 1399 و همچنين تورم 9 ماهه سال 1400، بايد در نرخ خط فقر ابتداي فروردين 1399 كه همان عدد گزارش پايش فقر وزارت تعاون است، ضرب شود تا نرخ خط فقر امروز را به دست آوريم. در اين صورت، با عدد بسيار بزرگي مواجه خواهيم شد كه حتما با آن عدد اعلامي معاون رفاه، فاصله بسيار دارد.»

منبع:روزنامه اعتماد 20 دی 1400 خورشیدی