نگرانی دانشگاهیان از خاموش شدن چراغ کلاس درس دکتر محمد فاضلی
«اعتماد» آخرين واكنش‌ها به اخراج محمد فاضلي را بررسي مي‌كند
جاي خالي استاد
عصر روز جمعه در نخستين روز بهمن ماه و در شرايطي كه افكار عمومي ايرانيان تحت‌الشعاع حاشيه‌هاي سفر رييس‌جمهور به روسيه قرار داشت، خبري در خصوص «اخراج محمد فاضلي استاد جامعه‌شناسي دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشكده شهيد بهشتي» ابتدا در شبكه‌هاي اجتماعي و بلافاصله پس از آن در سايت‌ها و خبرگزاري‌ها منتشر شد كه به سرعت برق و باد طول و عرض شبكه‌هاي اجتماعي را درنورديد و به بحث اصلي ايرانيان در فضاي مجازي و محافل كارشناسي بدل شد.
بلافاصله پس از بازتاب‌هاي وسيع اين خبر، خبرگزاري‌هاي اصولگراي فارس و تسنيم با انتشار گزارش‌هاي اختصاصي تلاش كردند موضوع را به يك تصميم اداري صرف تقليل دهند و اعلام كنند محمد فاضلي به دليل برخي مسائل روتين اداري از گردونه فعاليت در دانشكده شهيد بهشتي خارج شده است! اما در نقطه مقابل تحليلگران و فعالان سياسي با يادآوري نحوه برخورد با اساتيد دانشگاهي طي سال‌هاي 84 تا 92، اين رويكرد را در مواجهه با اساتيد دانشگاهي دگرانديش در دولت‌هاي اصولگرا مسبوق به سابقه ارزيابي مي‌كردند. اين دسته از تحليلگران با اشاره به صدور حكم اخراج بي‍ژن عبدالكريمي استاد جامعه‌شناسي دانشگاه آزاد به اين نكته اشاره مي‌كردند كه برخي افراد و جريانات با استفاده از رويكردهاي جناحي و گروهي تلاش مي‌كنند برخي افراد همسو را جايگزين آن دسته از اساتيدي كنند كه نسبت به موضوعات سياسي، اجتماعي، اقتصادي و…رويكردي انتقادي و سياسي اتخاذ مي‌كنند. اما ساعاتي پس از انتشار حكم اخراج محمد فاضلي، اساتيد دانشگاه، فعالان حزبي و سياسي و تشكل‌هاي دانشگاهي با انتشار بيانيه‌هاي حمايتي از وزارت علوم دولت سيزدهم خواستند از حقوق اساتيد دانشگاهي در بيان ديدگاه‌هاي‌شان صيانت و برخوردهاي سلبي با جامعه دانشگاهي خودداري كنند.
واكنش محمد فاضلي به اخراجش
در شرايطي كه بازار ارزيابي‌هاي تحليلي در خصوص چرايي اخراج محمد فاضلي در فضاي رسانه‌اي و شبكه‌هاي اجتماعي حسابي گرم شده بود، محمد فاضلي در اظهارنظري با تاييد خبر اخراجش از دانشگاه شهيد بهشتي گفت: «ليست كلاس‌هاي ترم جديد را كه بدون كلاس‌هاي من منتشر كردند، دانشجويان فهميده بودند. خبر اول از گروه‌هاي دانشجويي منتشر شد و بعد هم كه ديگر از ديشب عمومي شد.»
محمد فاضلي، استاد دانشگاه در خصوص اخراجش از دانشگاه شهيد بهشتي گفت: «جديد نيست. حكم مربوط به ۱۵ شهريور است. من و جمع محدودي كه پيگيري مي‌كردند مساله حل شود خيلي سعي كرديم رسانه‌اي نشود ولي ليست كلاس‌هاي ترم جديد را كه بدون كلاس‌هاي من منتشر كردند، دانشجويان فهميده بودند. خبر اول از گروه‌هاي دانشجويي منتشر و بعد هم كه ديگر از ديشب عمومي شد. ديگر از دست من خارج بود.»
اظهارنظري كه بيانگر اين واقعيت روشن است كه تاريخ دقيق اخراج اين استاد جامعه‌شناسي دانشكده شهيد بهشتي نه نخستين روز بهمن ماه، بلكه ميانه‌هاي شهريورماه بود. در واقع همان برهه‌اي كه خبر اخراج بي‍ژن عبدالكريمي از دانشگاه آزاد رسانه‌اي شده بود، زماني است كه مديران تازه بر صدر نشسته دولت سيزدهم در ساختار آموزش عالي كشور برنامه‌ريزي دامنه‌داري را براي اخراج اساتيد دانشگاهي منتقد تدارك ديده بودند.
واكنش انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه‌ها به اخراج محمد فاضلي
يكي از نخستين بيانيه‌هاي حمايتي با موضوع اخراج محمد فاضلي را انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه‌ها به عنوان مجموعه‌اي متشكل از اساتيد دانشگاهي صادر كرد. اين انجمن در بيانيه خود نوشت: «در شرايطي كه جامعه ما به دليل انواع مشكلات بيش از هر زماني نيازمند انديشمندان و خردمندان متعهد و با شهامتي است كه توسعه، سربلندي و اعتلاي ايران خواست و دغدغه اصلي آنهاست، متاسفانه شاهد حركتي انحطاط‌آميز از سوي برخي متوليان امور هستيم. شخصيتي مانند دكتر محمد فاضلي كه فارغ از منافع شخصي و گروهي، دانش خود را در خدمت جامعه قرار داده است و با فهم عميق، مسائل كليدي جامعه ايران را تحليل كرده و خطاها و نقصان‌هاي حاكميتي در رفع مشكلات كشور را شجاعانه و مشفقانه گوشزد كرده است، به جاي اينكه «قدر ببيند و بر صدر نشيند» به بهانه‌هاي نازل اداري و اِعمال برخي تنگ‌نظري‌هاي سياسي، به نحوي حيرت‌آور و بسيار دور از حكمت و خردمندي از دانشگاه اخراج مي‌شود.»
در ادامه اين بيانيه آمده است: «دكتر فاضلي كه همه همكاران دانشگاهي و دردمندان جامعه ايراني ايشان را به عنوان جامعه‌شناسي فاضل، توانا، متعهد و دلسوز مي‌شناسند، چرا بايد از دانشگاه اخراج شود؟ بدون شك حذف دانشگاهيان متعهد همچون دكتر محمد فاضلي خسارات جبران‌ناپذيري را بر نظام دانايي و دانشگاهي كشور تحميل خواهد كرد و دانشگاه‌ها را از افراد انديشمند و با شهامت كه براي توسعه دانش‌بنياد ايران و آينده اين سرزمين وجودشان بسيار ضروري است، تهي خواهد كرد. انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه‌ها ضمن نكوهش اين اقدام (اخراج دكتر محمد فاضلي توسط هيات جذب دانشگاه شهيد بهشتي) هرگونه اقدام تنگ‌نظرانه مشابه را نه تنها شايسته نظام جمهوري اسلامي ايران نمي‌داند، بلكه آن را در تعارض آشكار با ارزش‌هاي بنيادين نظام جمهوري اسلامي مي‌شمارد. بر اين اساس انجمن خواستار تجديدنظر فوري در اين تصميم است و از مسوولان محترم و در راس آنها رييس‌جمهور محترم مجدانه مي‌خواهد مانع از وارد شدن چنين خسارت بزرگي به دانشگاه و جامعه شود و از همه همكاران و تشكل‌هاي دانشگاهي انتظار دارد به نحو مقتضي و قانوني مراتب اعتراض خود را نسبت به اين قبيل رويه‌ها و اقدامات تنگ‌نظرانه و خسارت‌بار اعلام كنند.» انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه‌ها، دوم بهمن ۱۴۰۰ جدا از انجمن اسلامي مدرسين دانشگاه ساير انجمن‌ها، تشكل‌ها و نهادهاي مدني نيز در خصوص رويكردي كه از سوي برخي جريانات در مواجهه با اساتيد دانشگاه در پيش گرفته شده، ديدگاه‌هايي را مطرح كردند و خواستار شفاف‌سازي رسمي دولت در اين خصوص شدند.
علي ربيعي: فقداني بزرگ براي دانشگاه‌ها
از ديگر چهره‌هاي سياسي كه در خصوص اخراج محمد فاضلي به اظهارنظر پرداخته بود، علي ربيعي سخنگوي دولت دوازدهم بود كه در نامه‌اي خطاب به رييس‌جمهوري نوشت: «حضرت حجت‌الاسلام والمسلمين جناب آقاي دكتر رييسي، رييس‌جمهور محترم، با سلام و احترام؛ اخيرا اتفاقاتي در مورد پايان كار برخي از اساتيد دانشگاه پيش آمده است كه منجر به ايجاد فضاي رسانه‌اي منفي شده است. چندي پيش كميته اجرايي جذب دانشگاه شهيد بهشتي در تاريخ 15/06/1400 تصميم گرفته است به همكاري با آقاي دكتر محمد فاضلي، جامعه‌شناس عضو هيات علمي اين دانشگاه خاتمه دهد. ايشان از تاريخ 1/6/1392 به عنوان عضو هيات علمي اين دانشگاه مشغول به كار بوده است، نظر به اينكه ايشان همه نمرات علمي و آموزشي ضروري براي ادامه همكاري با دانشگاه را كسب كرده است و دانشگاه به استناد «فقدان صلاحيت عمومي»، حكم به قطع همكاري با ايشان داده است، مايلم چند نكته را در اين خصوص به استحضار برسانم.»
1- او در ادامه تاكيد كرد: «محمد فاضلي جامعه‌شناس شناخته‌شده‌اي با مكتوبات و آثار علمي زياد است و اجتماع علمي علوم اجتماعي قطع همكاري با ايشان بر پايه ملاحظات علمي را نمي‌پذيرد. 2- محمد فاضلي فعال رسانه‌اي نيز هست و به علاوه سابقه هشت سال همكاري با دولت‌ها به عنوان معاون مركز بررسي‌هاي استراتژيك رياست‌جمهوري و مشاور وزير نيرو را داراست. اقدام دانشگاه شهيد بهشتي بدون ترديد در عرصه رسانه‌ها و محافل سياسي داخل و خارج كشور، اقدامي سياسي قرائت مي‌شود. نامبرده بنابر توصيه رييس دانشگاه از مسيرهاي قانوني تعريف شده براي اعتراض اعضاي هيات علمي به آراي كميته اجرايي جذب دانشگاه‌ها در حال پيگيري است. 3- با توجه به اينكه اينجانب نامبرده را از نزديك مي‌شناسم، با وزارت اطلاعات و مسوول جذب وزارت علوم نيز مذاكراتي داشته و آنها نيز ايشان را مورد تاييد قرار داده‌اند. همچنين برخلاف برخي حاشيه‌هاي رايج در فضاي سياسي ايشان فردي معتبر، علمي و كاملا مقيد به نظام و انقلاب مي‌باشد. حتي چندي پيش از دفتر جنابعالي با ايشان تماس و از طرف حضرتعالي براي ارسال كتاب«ايران، برلبه تيغ؛ گفتارهاي جامعه‌شناسي سياسي و سياست عمومي» تشكر شده است. علاوه بر اينكه حقوق افراد انديشمندي كه توانايي پيگيري هم ندارند ناديده گرفته مي‌شود، نامبرده از نظر اعتقادي نيز مقيد بوده و كاملا براي منافع ملي و نظام مفيد مي‌باشند. خواهشمندم به نحوي دستور مساعدت را صادر فرماييد.»
حسام‌الدين آشنا: آقاي رييس‌جمهور لطفا ورود كنيد
حسام‌الدين آشنا، مشاور رييس دولت دوازدهم با انتشار توييتي از شخص رييس‌جمهوري خواست به موضوع ورود كند و اجازه ندهد دانشگاه‌هاي كشور از حضور اساتيد برجسته دانشگاهي خالي شود. آشنا در اين توييت نوشت: «آيا انصاف و عقلانيت انقلابي اقتضا مي‌كند دانشجويان عزيز دانشگاه شهيد بهشتي از دانشور نوآور و دغدغه‌مندي چون دكتر محمد فاضلي محروم شوند.آيا مكاتبه انجمن‌هاي معتبر علمي كشور با رييس محترم جمهور @raisi_com و مكاتبه دفتر ايشان با وزير محترم علوم نبايد مورد توجه بيشتر قرار بگيرد؟»
حسن نمك‌دوست، روزنامه‌نگار: بايد به اخراج دكتر فاضلي معترض بود
يقين دارم دكتر محمد فاضلي به دور از مناسبات ضدعلم و به غايت تنگ‌نظرانه حاكم بر دانشگاه‌ها بهتر از پيش، كار و فعاليت خواهند كرد. اثرش را خواهيم ديد. اما اين فرقي در ماهيت موضوع ايجاد نمي‌كند و بايد به اخراج ايشان معترض بود. آزادي آكادميك حق دانشگاه و دانشگاهيان است.
عبدالناصر همتي، رييس كل اسبق بانك مركزي: نشانه‌اي از تلاش براي درهم ريختن ساختار نيروي انساني دانشگاهي
تسويه اساتيد از دانشگاه‌ها به دلايل سياسي مي‌تواند نشانه تصميم براي درهم ريختن ساختار نيروي انساني كشور باشد. اخراجي #دكتر_محمد_فاضلي از دانشگاه بهشتي تاسف‌بار است. اميدوارم آقاي رييسي و همسرشان به عنوان عضو كميته جذب اين دانشگاه، جلوي اين‌گونه اقدامات بايستند.
محسن حاجي‌ميرزايي، وزير سابق آموزش و پرورش: قريب به يك دهه است با محمد فاضلي آشنا هستم. او را انديشمندي دلسوز و دغدغه‌مند درباره پيشرفت ايران مي‌شناسم. در اين مدت از ايشان جز خيرخواهي براي ايران نديده‌ام. اميدوارم متوليان امر با بازنگري در اخراج ايشان زمينه استمرار بهره‌مندي از دانش و تجربه او را فراهم كنند.
منبع:روزنامه اعتماد 3 بهمن 1400 خورشیدی