«ملی شدن» و «ملی بودن»
رضا زندی
یکشنبه آینده، یک روز مانده به آغاز قرن پانزدهم، هفتادویکمین سالروز «ملی شدن صنعت نفت ایران» است؛ رخدادی که نه تنها بر سرنوشت ایران تاثیر جدی گذاشت بلکه منشا اتفاق‌های بزرگی در کشورهای تولیدکننده نفت و منطقه خاورمیانه شد. شرح آن مکرر رفته است. حالا لازم داریم یک بار دیگر ارزش‌های «ملی بودن صنعت نفت» را یادآوری کنیم. این‌بار با گشودن دریچه‌های دیگر.
1- اینکه مجلس به دولت «تکلیف» کند تا سال آینده به اندازه «چهار و نیم میلیارد یورو»، فروش و صادرات نفت خام و میعانات گازی را به بیرون از نهاد تخصصی «شرکت ملی نفت ایران» بسپارد، یکی از آن دریچه‌هاست. ٭1
2- اینکه مجلس دولت را «مجاز» کند تا به اندازه «سه میلیارد یورو»، فروش و صادرات نفت خام و میعانات گازی را به بیرون از نهاد تخصصی «شرکت ملی نفت ایران» بسپارد، آن‌هم برای پروژه‌های ریز و درشت، یکی دیگر از آن دریچه‌هاست.٭2
3- از این دریچه‌ها هم باز نکرده می‌گذریم که مجلس، مجوز داده تا برای سهولت صادرات نفت خام (بیرون از وزارت نفت)، به اندازه «یک میلیارد یورو» در پالایشگاه‌های داخلی، به فرآورده تبدیل شود.٭3 یا اینکه مجلس به دولت «اجازه داده» تا از طریق شرکت ملی نفت، نفت خام و میعانات گازی را به «اشخاص» معرفی شده توسط دستگاه‌های اجرایی تحویل دهد.٭4
4- واکنش وزیر نفت به سه بند بالا این جمله ساده است: «فروش نفت در حیطه اختیار وزارت نفت است، اما بخشی در اختیار دیگر دستگاه‌ها قرار گرفته است تا برای تامین بودجه مورد نیاز اقدام کنند.» واقعیت این‌است که آن بخشی از فروش نفت که در اختیار دیگر دستگاه‌ها قرار گرفته است، دیگر در حیطه وزارت نفت نیست!
5- یادآوری می‌کنم که «وزارت نفت» و «شرکت ملی نفت ایران» به نمایندگی از دولت و مردم ایران، متولی اکتشاف، استخراج، بهره‌برداری و فروش نفت ایران است.
6- قبل از تصویب قانون بودجه 1401 در مجلس، درباره مضررات مصوباتی که در بالا خواندید، کارشناسانه و دلسوزانه مطالبی نوشته بودم. از کاهش قدرت «شرکت ملی نفت» در عرصه بین‌المللی تا احتمال تخریب بازارهای سنتی و قدیمی نفت ایران و تا نحوه تسویه مالی و احتمال بروز رانت. به‌رغم اینکه رییس مجلس مصوبه را یک بار به کمیسیون تلفیق بازگرداند اما نهایتا تصویب شد. بودجه 1401، طبیعتا تا قبل از تعطیلی «سالروز ملی شدن صنعت نفت» قانونی می‌شود.
7- وقتی قراردادی 20 ساله، در حضور وزیر نفت، به عنوان نماینده عالی دولت و مردم، در مراسمی رسمی امضا می‌شود اما همان موقع جزییاتش اعلام نمی‌شود، باید دریچه‌ای دیگر گشود و ارزش‌های «ملی بودن صنعت نفت» را یادآوری کرد.
8- حالا باید واقع‌بین باشیم. اگر تحریم‌ها از میان برداشته شد، (که امیدواریم هر چه زودتر لغو شود) اگر شرایط فروش نفت به حالت قبل از تحریم برگشت و شرایط امضای قرارداد برای توسعه میادین نفتی عادی شد، از رییس‌جمهور محترم انتظار می‌رود تا سیستم فروش و صادرات نفت خام و میعانات گازی و همین‌طور نحوه امضای قراردادهای توسعه میادین نفتی و گازی را به روال اصولی و تخصصی قبلی خود برگرداند. «صنعت نفت ملی» همچنان یک ارزش است. حفظ جایگاه تخصصی شرکت ملی نفت و منزلت اصولی وزارت نفت نیز از جمله نمادهای آن است.
٭1- (جزء1- بند ی- تبصره 1 قانون بودجه سال 1401) .
٭2- (جزء2- بند ی- تبصره 1 قانون بودجه سال 1401) .
٭3- (ذیل بند ی- تبصره 1 قانون بودجه سال 1401)
٭4- (جزء1- بند ز- تبصره 1 قانون بودجه سال 1401).
منبع: روزنامه اعتماد 26 اسفند 1400 خورشیدی
