بررسی فرضیه‌های ظهور مجدد گشت ارشاد
شهربانو اماني در گفت‌وگوي اختصاصي با «اعتماد» از ارتباط گشت ارشاد با مشكلات اقتصادي مي‌گويد
مهدي بيك اوغلي
در روزهايي كه اظهارنظرهاي متفاوت و در برخي موارد متضاد در خصوص بحث حجاب در كشور شكل گرفته، برخي تحليلگران دميدن در آتش برخوردهاي سلبي با زنان را ريشه در مشكلاتي مي‌دانند كه دولت در حوزه اقتصادي با آنها دست به گريبان است. فرضيه‌اي در برخي رسانه‌ها، شبكه‌هاي اجتماعي و ميان برخي تحليلگران شكل گرفته كه مبتني بر آن اعلام مي‌شود، برخي افراد و جريانات با هدف به حاشيه كشاندن مشكلات اقتصادي در آتش برخوردهاي سلبي با گروه‌هاي مرجع اجتماعي مي‌دمند تا اصل مشكلات را از تيررس توجه عمومي دور نگه دارند. فرضيه‌اي كه برخي با آن موافقند و گروهي ديگر نيز آن را رد مي‌كنند. اما براي آگاهي از مطالبات زنان، چرايي افزايش برخوردهاي سلبي در مقولات فرهنگي و… با شهربانو اماني، نماينده مجلس ششم و يكي از فعالان حوزه زنان گفت‌وگو كرديم تا پاسخي براي برخي ابهامات شكل بگيرد. اماني با بازخواني ديدگاه‌هاي امام(ره) در حوزه مسائل زنان به اين نكته اشاره مي‌كند كه به‌طور كلي روش‌هاي سلبي منجر به كسب نتيجه مناسب نخواهد شد و اغلب به ضد اهداف اوليه بدل مي‌شود.
فرضيه‌اي اخيرا در فضاي عمومي كشور مطرح شده كه مبتني بر آن اعلام مي‌شود، افزايش روند برخورد با زنان و دختران در خصوص حجاب در واقع در راستاي پوشاندن مشكلاتي است كه دولت بعد از آزادسازي قيمت‌ها با آن مواجه شده است. چقدر اين فرضيه را قبول داريد؟
فارغ از اينكه به اين بحث بپردازيم كه من چه مي‌انديشم يا كارشناسان چطور فكر مي‌كنند، اين گزاره درست يا غلط در سطح شبكه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي و حتي در محاوره مردم كوچه و بازار دست به دست مي‌شود. مردم در فضاي عمومي كشور به اين نكته اشاره مي‌كنند كه برخي جريانات در دولت موضوع گشت‌هاي ارشاد را بولد كرده‌اند تا توجه مردم، رسانه‌ها و تحليلگران به جاي سوءمديريت‌هايي كه در حوزه اقتصاد رخ داده به موضوع گشت ارشاد جلب شود. وقتي اكثريت مردم چنين تصوري دارند، معلوم مي‌شود كه مديران و سياستگذاران در جايي اشتباه كرده‌اند كه چنين فرضياتي شكل گرفته است.
تبعات اين رفتارهاي سلبي در فضاي عمومي جامعه چيست؟
فضاي عمومي جامعه را از آرامش و ثبات دور مي‌كند و باعث افزايش التهابات مي‌شود. همين امروز شما ببينيد، دشمنان اين كشور چقدر از اين برخوردها سود مي‌برند. اساسا برخي جريانات در كشور وجود دارند كه رفتارهاي‌شان قرابت عجيبي با مطالبات دشمنان بيروني كشور دارد. در موضوع برجام نيز شما اين قرابت در خواسته‌هاي تندروهاي ايراني و گروه‌هاي افراطي خارج از كشور را مي‌بينيد. از ابتداي انقلاب هر زماني كه فضاي عمومي كشور به سمت آرامش و نوع خاصي از ثبات حركت مي‌كرد، برخي افراد و جريانات تندرو، اقداماتي را صورت مي‌دادند كه فضاي عمومي جامعه به هم بخورد. نسل‌هاي قديمي‌تر به خاطر دارند امام (ره) اشاره مي‌كردند برخي به دنبال اين هستند كه زنان را از عرصه اجتماعي حذف كنند و آنها را به كنج خانه‌ها بفرستند.
واكنش امام(ره) به اين اظهارات و خواسته‌ها چه بود؟
ايشان ضمن اينكه همواره به مباحث اصلي دين، معتقد و پايبند بودند، اما همواره از روش‌هايي براي ترويج گزاره‌هاي ديني استفاده مي‌كردند كه باعث تشويق مردم به حضور در صحنه شود. درواقع امام همواره نگران اين بودند كه مردم از دين رويگردان شوند و نسبت به اين اصل، اهتمام جدي داشتند. تاكيد امام روي اجرايي شدن عدل و انصاف در همه اقشار جامعه بودند. عباراتي مانند اينكه: «زنان اگر بيشتر از مردان پيش‌تر نباشند از مردان عقب‌تر هم نيستند.» يا «زنان بايد در تمام مقدرات جامعه دخالت بكنند و حضور فعال داشته باشند.» نشان‌دهنده ديدگاه پيشرفته امام(ره) نسبت به مطالبات زنان است. نگاه ايشان را اين‌گونه فرض مي‌گيرم كه امام همواره به مسوولان تاكيد داشتند تا مشكلات جامعه را به گونه‌اي حل‌وفصل و فضاي جامعه را به گونه‌اي فراهم كنند كه زنان حضور فعال در جامعه داشته باشند نه اينكه به زنان به عنوان جنس دوم نگاه شود يا با برخوردهاي خشن زنان را به زور سوار گشت‌هاي ارشاد كنند.
موضوع گشت ارشاد و افزايش برخوردهاي خشن و تند با زنان، باعث شده حتي برخي علماي ديني مانند آيت‌الله جوادي‌آملي و آيت‌الله ايازي به بحث ورود و اعلام كنند كه رفتارهاي تند و خشن برخلاف آموزه‌هاي ديني است. اين رفتارهاي تند در سال‌هاي پس از انقلاب از كجا نشات گرفته است؟
متاسفانه در تاريخ معاصر ايران، همواره با مسائل زنان سياسي برخورد شده است. اين در حالي است كه مسائل فرهنگي، اخلاقي و اجتماعي هرگز به صورت دستوري حل نمي‌شود. شك نكنيد اگر بسياري از مشكلات در حوزه اقتصادي، رفتاري، سياسي و اجتماعي حل‌وفصل شده بود، بسياري از مشكلات امروز اساسا پا نمي‌گرفتند. ريشه بسياري از رفتارها در جامعه ما فقر و مشكلات معيشتي است. بسياري از آسيب‌هاي اجتماعي بر اثر فقر بروز مي‌كنند. مگر پيامبر بارها تاكيد نكرده‌اند از دري كه فقر وارد شود، ايمان از در ديگر خارج مي‌شود. با اين داشته‌هاي ديني، آيا حل مسائل اقتصادي بايد اولويت باشد يا موضوع حجاب زنان؟ اينكه عالماي ديني به بحث حجاب و برخوردهاي تند ورود كرده‌اند، برآمده از شناختي است كه نسبت به واقعيت‌هاي ديني دارند. در اين ميان ممكن است، برخي ديگر از علما ديدگاه‌هاي ديگري داشته باشند، بايد ميان اين دو پاره خط، حد وسط و متعادلي را برگزيد. اين رويكرد هم بايد به گونه‌اي اجرا نشود كه باعث گريزان شدن مردم شود.
برخي چهره‌هاي اصولگرا اين روزها اشاره مي‌كنند در صورتي كه برخوردهاي تند با مساله حجاب صورت نگيرد، رفتارهاي نامتعارفي در حوزه پوشش زنان شكل مي‌گيرد، برخي مسوولان اجرايي حتي عبارات نامناسب و شرم‌آوري در اين زمينه مطرح مي‌كنند. نظر شما در اين باره چيست؟
بايد از اين آقايان پرسيد مگر در سال‌هاي قبل از انقلاب كه حجاب اجباري وجود نداشت، زنان ايراني رفتارهاي نامتعارفي داشتند و عفت عمومي را رعايت نمي‌كردند. اساسا مگر همين بانوان در انقلاب مشاركت نكردند و حجاب را به عنوان پوشش برتر در سال‌هاي پس از انقلاب انتخاب نكردند؟ اين اظهارات نشان مي‌دهد اين آقايان شناختي از جامعه ايراني و متانت زنان ايراني ندارند. مگر يك سال پيش در همين ايام دختر آقاي رييسي در صدا و سيما و روبه‌روي ده‌ها ميليون ايراني اشاره نكردند كه پدرم اهل رفتارهاي سلبي نيستند و تلاشي براي ديواركشي ميان زن و مرد نخواهند كرد؟ مگر دختران ايشان به نقل از پدرشان اعلام نكردند، زنان در كابينه حضور جدي خواهند داشت و نبايد براي حضور زنان در كابينه عدد مشخصي تعيين كرد. اما با گذشت كمتر از يك سال به نظر مي‌رسد نگاه سياسي باز هم غلبه كرده و برخوردهاي سلبي با زنان بيشتر شده است. متوليان امر هر جا كه دچار مشكل مي‌شوند، بحث گشت ارشاد و حجاب زنان را علم مي‌كنند تا ساير مشكلات تحت‌الشعاع قرار بگيرد.
اساسا فكر نمي‌كنيد، محل تحليل در خصوص حجاب دانشگاه‌ها، كرسي‌هاي آزادانديشي و ميتينگ‌هاي سياسي است؟
متاسفانه طيف‌هاي تندرو، اساسا اعتقادي به گفت‌وگو ندارند. همين اواخر، در جريان سخنراني خانم الهه كولايي در نشست كميته زنان خانه احزاب، برخي طيف‌هاي تندرو اخلال كردند. وقتي در يك همايش ويژه زنان با موضوع مطالبات زنان اجازه بحث داده نمي‌شود، طبيعي است كه ابعاد گوناگون موضوع تشريح نمي‌شود و فقط يك حزب خاص امكان طرح ديدگاه‌هايش را پيدا مي‌كند.
اين رويكرد در سال‌هاي گذشته هم تجربه شده. اما چرا از تجربيات قبلي درس گرفته نمي‌شود؟
بله در زمان احمدي‌نژاد هم اين مسير طي شد. ابتدا در جريان انتخابات اعلام شد كه مگر مشكلات كشور ما چند تار موي زنان است. بعد اما تندترين برخوردها با زنان در آن دولت ساماندهي شد. در حوزه‌هاي اقتصادي نيز اين تجربيات تكرار شده است اما درسي از آن گرفته نمي‌شود. قبل از اينكه دولت اقدام به حذف ارز ناگهاني كند، كارشناسان نسبت به اين شيوه هشدار دادند، اما توجهي به آن نشد و گفتند تنها 8درصد در 4قلم كالا رخ مي‌دهد، اما در عمل مردم ديدند كه قيمت اغلب اقلام چند ده برابر افزايش پيدا كرد و هنوز هم قيمت‌ها بالا مي‌رود. روز و روزگاري، مرحوم طالقاني اشاره مي‌كردند كه بدانيد اگر در جامعه‌اي به جاي برخورد با فساد و اختلاس و ويژه‌خواري به چند تار موي زنان توجه مي‌شود و به برخورد با فساد و عدالت و… توجهي نمي‌شود، بدانيد كه اشكالي در كار است. اولويت دولت بايد حل مسائل اقتصادي باشد نه برخوردهاي تند با زنان.
جالب اينجاست كه اصولگرايان پيش از اين در دولت‌هاي آقاي هاشمي‌رفسنجاني و دولت اصلاحات در برابر هر نوع برنامه اصلاحي مقاومت مي‌كردند.
بله همين اواخر آقاي باهنر به صراحت اعلام كردند كه ما اجازه اجراي تعديل اقتصادي را در دولت سازندگي نداديم. روندي كه بعدا در دولت اصلاحات نيز تكرار شد و در برابر هر برنامه اصلاحي در اين زمينه مقاومت كرديم. حتما خاطرتان هست كه مجلس اصولگراي هفتم بلافاصله پس از تشكيل، ايده تثبيت قيمت‌هايي را اجرايي كردند، قانوني كه سنگ بناي بسياري از مشكلات اقتصادي امروز است. بسياري از تحليلگران دولت سيزدهم را دولت دوم احمدي‌نژاد مي‌دانند. آقاي رييسي اعلام مي‌كنند كه ادامه گراني‌ها در سال بعد خواهد بود و در خصوص موضوعات مرتبط با بازنشستگان و كارگران هم دولت رفتارهاي سلبي فراواني داشته است. اما وقتي انتقادات از روش‌هاي اقتصادي دولت بيشتر شد و دولت احساس كرد كه اشتباه كرده است به گزاره‌اي احتياج داشت تا توجه‌ها را به خود جلب كند. افزايش برخورد با زنان در قالب گشت‌هاي ارشاد براي به حاشيه بردن اين اشتباهات است. اگر اين‌گونه نيست، دولت بايد با صراحت اعلام كند كه اين‌گونه نيست و اهداف ديگري دارد.
منبع: روزنامه اعتماد 8 مرداد 1401 خورشیدی