افت کیفیت آموزشی در ایران
فخرالدين آشتياني
با شروع سال تحصيلي دوباره شادي و نشاط با حضور دانش‌آموزان عزيز در مدرسه و تعامل سازنده همراه با محبت و دلسوزي معلمان و مربيان به مدرسه برمي‌گردد و امر مقدس ياددهي و يادگيري آغاز مي‌شود. به بهانه آغاز سال تحصيلي يادآوري چند موضوع كه دغدغه اينجانب مي‌باشد را عنوان مي‌كنم. ابتدا به آماري از دفتر توسعه سازمان ملل متحد درخصوص رده‌بندي جديد توسعه‌يافته‌ترين كشورهاي جهان مي‌پردازم. براساس رده‌بندي موسوم به «شاخص توسعه انساني» پيشرفته‌ترين كشورهاي جهان را براساس سه فاكتور رفاه اجتماعي، كيفيت نظام آموزشي و كيفيت نظام بهداشت و درمان نشان مي‌دهد. در اين رده‌بندي تمامي همسايگان ما، امارات، عربستان سعودي، بحرين، كويت، تركيه و عمان پيشرفت كرده‌اند، ايران با نزولي 6 پله‌اي مواجه شده است و از رتبه 70 به رتبه 76 سقوط كرده است و اين در حالي است كه امارات با 5درصد صعود به رتبه 26 ارتقا يافته است.
اين آمار نشان‌دهنده افت كيفيت آموزشي در نظام آموزش و پرورش ايران است و متاسفانه حركتي در جهت اصلاح آن ديده نمي‌شود.
عوامل متعددي در اين افت كيفيت نقش دارد كه نمي‌توان در اين نوشتار به همه آن عوامل پرداخت، ولي يكي از مهم‌ترين عوامل محور قرار نگرفتن مدرسه به عنوان مهم‌ترين ركن تعليم و تربيت است. تا زماني كه مديريت متمركز بر اداره مدارس و تصميم‌سازي‌هاي آن وجود داشته باشد متاسفانه شاهد افت كيفيت در مدارس خواهيم بود. مسوولان نظام آموزشي براي برون‌رفت از اين مساله و جلوگيري از افت بيشتر بايد تجديدنظر اساسي در اداره كردن مدارس به شكل متمركز داشته باشند و مدرسه را يك نهاد اداري تلقي نكنند و معلمان را كارمندهاي اداري تصور نكنند و اجازه دهند در چارچوب سياست‌هاي كلي نظام، در تصميم‌سازي‌ها مشاركت فعال داشته باشند.
دغدغه دوم اينجانب موضوع مهم عدالت آموزشي است كه متاسفانه فاصله زيادي بين دهك‌هاي مختلف جامعه از نظر ارايه خدمات آموزشي به وجود آمده است كه يكي از شاخص‌هاي ارزيابي آن نتايج كنكور است كه نشان مي‌دهد دهك‌هاي پايين كمترين سهم را در ورود به دانشگاه و تحصيلات عاليه دارند.
ضرورت دارد دولت و مجلس در جهت رفع كاستي‌هاي نظام آموزشي قدم‌هاي موثري بردارند و در جهت ارائه خدمات آموزشي با كيفيت براي همه اقشار جامعه سياست‌گذاري كنند.
با توجه به اينكه عامل مهم توسعه در كشورها رشديافتگي سرمايه‌هاي انساني هست و نظام آموزشي نقش اساسي و مهم در برنامه توسعه كشورها دارد متاسفانه در سياست‌هاي اعلام شده برنامه هفتم حتي يك جمله و يك عبارت درخصوص آموزش و پرورش وجود ندارد و اين نشان‌دهنده اين است كه هنوز به اهميت نظام تعليم و تربيت و نقش آن در برنامه‌هاي توسعه واقف نيستيم، در حالي‌كه اگر بخواهيم رشد 8درصدي را در برنامه داشته باشيم مهم‌ترين نقش را بايد به رشد و بالندگي نيروي انساني بدهيم و اين امر تحقق نمي‌يابد مگر اينكه پرداختن به ارتقاي كيفيت در نظام آموزشي، ارايه خدمات با كيفيت به اقشار مختلف جامعه و رفع تبعيض در اين مقوله را در راس سياست‌هاي برنامه توسعه ببينيم.
وزير اسبق آموزش و پرورش
منبع: روزنامه اعتماد 11 مهر 1401 خورشیدی