پنج سال دیگر با اردوغان
پايان دوئل انتخاباتي اردوغان – قليچداراوغلو
ستاره سعيدي
دوئل انتخاباتي رجب طيب اردوغان و كمال قليچدار اوغلو براي تصاحب كرسي رياست‌جمهوري تركيه شامگاه دوشنبه 28 ماه مه به پايان رسيد. براساس آخرين نتايج اعلام شده تا لحظه تنظيم اين گزارش رجب طيب اردوغان با كسب 52 درصد آرا در مقابل 48 درصد آرا كه به كمال قليچدار اوغلو رسيد براي يك دوره 5 ساله ديگر رييس‌جمهور تركيه باقي ماند. پيش از اعلام نتايج رسمي انتخابات تميم‌بن‌حمد آل‌ثاني، امير قطر پيروزي اردوغان را در اين انتخابات تبريك گفت و براي او در دوره جديد آرزوي موفقيت كرد. اين دور از انتخابات رياست‌جمهوري تركيه عملا به رفراندومي درباره مقبوليت سياست‌هاي رييس‌جمهور مستقر تبديل شد و دقيقا همين نكته اكثريت غالب واجدين شرايط را به مراكز راي‌گيري و در اقدامي بي‌سابقه انتخابات را به دور دوم كشاند.
انتخابات روز گذشته، سيزدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري در تاريخ تركيه و دومين دور انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور پس از تغيير نظام سياسي از پارلماني به رياستي محسوب مي‌شود.
راي‌گيري دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري تركيه از ساعت هشت صبح روز يكشنبه به وقت محلي آغاز شد و روند اخذ آراي مردم بدون تمديد تا ساعت ۱۷ همان روز ادامه داشت. واجدين شرايط از گروه‌هاي سني متفاوت و بسياري در حالي كه وضعيت جسماني مناسبي نداشتند خود را به مراكز راي‌گيري رساندند تا راي خود را به نفع يكي از دو نامزد راه‌يافته به فينال انتخابات يعني «رجب طيب اردوغان» رييس‌جمهور كنوني و نامزد ائتلاف جمهور و «كمال قليچداراوغلو» نامزد ائتلاف «ملت» موسوم به احزاب ميز ششگانه بيندازند.
دور نخست انتخابات در تركيه با حاشيه‌هاي بسياري روبه‌رو بود؛ از انصراف ناگهاني محرم اينجه نامزد مورد حمايت حزب مملكت سه روز قبل از راي‌گيري تا متهم شدن روسيه و ايالات متحده به دخالت در روند انتخابات به نفع يكي از دو نامزد اصلي، اردوغان و قليچداراوغلو.
بر اساس نتايج شمارش آراي دور نخست، اردوغان با كسب بيش از ۲۷ ميليون و ۸۸ هزار راي معادل ۴۹.۵ درصد آرا و كمال قليچدار اوغلو با كسب بيش از ۲۴ ميليون و ۵۶۸ هزار راي معادل ۴۴.۸۹ درصد به دور دوم راه يافتند و سينان اوغان نامزد سوم اين رقابت نيز حدود ۲ ميليون و ۸۲۹ هزار راي معادل ۵.۱۷ درصد آراي اين رقابت را كسب كرد. در فاصله زماني دو هفته‌اي از دور اول انتخابات تا روز گذشته دو رقيب از تمام كارت‌هاي ممكن از ملي‌گرايي تا مقابله با مهاجران و تظاهر به توسل به سياست خارجي متوازن در رابطه با شرق و غرب استفاده كردند تا شايد آراي سرگردان يا خاكستري را به سمت سبد خود هدايت كنند. هرچند كه اردوغان موفق نشد حد نصاب ۵۰ درصد به اضافه يك راي را در دور اول به دست آورد اما ميزان راي او بسيار بيشتر از پيش‌بيني‌ها و نظرسنجي‌هاي قبل از برگزاري انتخابات بود و همين مساله اين گمانه را تقويت كرد كه در نهايت باز هم اين رجب طيب اردوغان 69 ساله است كه برگ سبز تداوم حضور در راس قدرت اجرايي تركيه براي 5 سال ديگر را دريافت مي‌كند. نيويورك‌تايمز پس از برگزاري دور نخست انتخابات تركيه در گزارشي جامع به 3 پيام اين انتخابات اشاره كرد: 1. رجب طيب اردوغان با برتري نسبت به قليچداراوغلو، همچنان از اكثريت مطلق برخوردار است. 2. ترك‌ها همچنان به انتخابات اعتماد دارند به گونه‌اي كه شوراي عالي انتخابات ميزان مشاركت را 88 درصد اعلام كرد. 3. ناسيوناليسم غالب شد و نشان داد كه تصميم اردوغان براي افزايش لفاظي‌هاي ملي‌گرايانه در طول مبارزات انتخاباتي، هم براي او و هم براي ائتلاف پارلماني محافظه‌كارش نتيجه داده است. به گزارش «اعتماد»، ائتلاف اردوغان اكثريت پارلمان اين كشور را هم در اختيار گرفته و همين مساله مي‌تواند دست او را در صورت پيروزي نهايي در اجراي مطالبه‌هاي مدنظرش باز بگذرد. المانيتور نيز در گزارشي تحليلي درباره نتيجه انتخابات نوشت: طغرل تركش، يكي از چهره‌هاي برجسته ملي‌گرا كه در سال 2015 به حزب عدالت و توسعه پيوست، پس از راي‌گيري در 14 مه، در يك توييت اعلام كرد كه «ناسيوناليسم ترك تنها برنده واقعي انتخابات است». او در ادامه نوشت كه اگر گروه‌هاي ملي‌گراي پراكنده دور هم جمع شوند، مي‌توانند در انتخابات بعدي به بزرگ‌ترين نيروي سياسي كشور تبديل شوند. به گفته هاكي اوزدال، روزنامه‌نگار كه صحنه سياسي امروز تركيه را از نزديك دنبال مي‌كند، نتايج انتخابات خبر از باز شدن راه‌ها براي ناسيوناليست‌ها در سياست و بروكراسي مي‌دهد كه در صورت انتخاب مجدد اردوغان، ممكن است دولت او را تحت فشار بيشتري قرار دهد.
پوليتيكو نيز روز گذشته همزمان با برگزاري دور دوم انتخابات در تركيه در گزارشي نوشت: «برخي تحليلگران مي‌گويند كه نتايج دور اول منعكس‌كننده جذابيت پايدار سياست‌هاي پوپوليستي و ريشه‌هاي اسلامگراي اردوغان به ويژه براي مناطق روستايي تركيه است كه بسيار بيشتر از بزرگ‌ترين شهرهاي كشور به حزب عدالت و توسعه وفادار مانده‌اند. منتقدان نگران اين هستند كه تحت حكومت اردوغان، روابط تركيه با غرب ممكن است بيشتر تضعيف شود و استقلال رسانه‌ها، قوه قضاييه و ساير نهادهاي اين كشور به‌شدت كاهش يابد. كنترل كامل بر جريان اطلاعات سياست اردوغان بود كه اتفاقا به كمك او هم آمد. بسياري از رسانه‌ها توسط گروه‌هاي تجاري نزديك به رييس‌جمهور كنترل مي‌شود و حدود 80 درصد از ترك‌ها اخبار را فقط به زبان خود مي‌خوانند.»
سونر چاگاپتاي مي‌گويد: «اردوغان مي‌تواند واقعيت را براي مردم وارونه جلوه دهد. او مي‌تواند مخالفان خود را حاميان تروريست معرفي كند. من فكر مي‌كنم اين جايي است كه بخشي از راي‌دهندگان گير افتاده‌اند – آنها هرگز به اين نكته نرسيدند كه چه كسي بهتر تركيه را اداره مي‌كند.» واشنگتن‌پست روز گذشته درباره اين انتخابات نوشت: خيلي چيزها در خطر است. تحت حكومت اردوغان، نقش تركيه به عنوان يك قدرت منطقه‌اي و بين‌المللي به‌طور قابل توجهي افزايش يافته حتي در شرايطي كه او سياست‌هاي بسيار سختگيرانه‌اي را در داخل تركيه نسبت به مخالفانش در پيش گرفته است. نتايج انتخابات تركيه از نزديك در سراسر خاورميانه و در سراسر جهان پيگيري مي‌شد. دولت او در طول سال‌ها اقدام به تنظيم مقررات مطبوعات و رسانه‌هاي اجتماعي كرده است و حتي در سال ۲۰۱۴ به دنبال يك رسوايي سياسي به دنبال ممنوعيت توييتر بود. به گزارش ديدبان حقوق بشر، حمله به روزنامه‌نگاري انتقادي پس از كودتاي نافرجام در سال 2016 تسريع شد و هر ساله ده‌ها هزار نفر به جرم توهين به رييس‌جمهور تحت بازجويي قرار مي‌گيرند. براساس قانوني كه سال گذشته تصويب شد، براي هركسي كه اطلاعات نادرست را منتشر كرده باشد كه موجب ترس و اضطراب عمومي شود، مجازات زندان تعيين خواهد شد. با اين حال اردوغان پايگاه بزرگ و وفاداري از حاميان خود را در اختيار دارد كه در سال جاري با سياست‌هايي نظير تخفيف مالياتي، وام‌هاي رهني ارزان، يارانه انرژي و تعهد به عدم افزايش عوارض جاده‌ها و پل‌ها، آنها را حفظ كرد.
واشنگتن‌پست در ادامه با اشاره به معناي نتيجه اين انتخابات براي غرب مي‌نويسد: شايد هيچ كشور اروپايي به اندازه سوئد كه اردوغان در مسير عضويت آن در ناتو سنگ‌اندازي كرد انتخابات تركيه را از نزديك دنبال نكرد. تركيه در ماه مارس با پيوستن فنلاند به ناتو موافقت كرد اما اردوغان با اشاره به امتناع استكهلم از استرداد تروريست‌هاي وابسته به حزب شبه‌نظامي كارگران كردستان يا پ‌ك‌ك، همچنان از موافقت با درخواست سوئد براي عضويت خودداري كرد. اونال چويكوز، مشاور ارشد سياست خارجي قليچداراوغلو، در ماه مارس به پوليتيكو گفته بود كه او مانع عضويت سوئد در ناتو نخواهد شد: «اگر مشكلات دوجانبه خود را به سازماني چندجانبه مانند ناتو منتقل كنيد، در اين صورت نوعي قطبي‌سازي ايجاد مي‌كنيد.» قليچداراوغلو قول داده روابط تيره تركيه با اتحاديه اروپا را احيا كند و مذاكرات متوقف‌شده الحاق تركيه به اين اتحاديه را با جديت پيگيري كند. او همچنين بر اهميت تعميق روابط اقتصادي و همكاري در زمينه مهاجرت و پناهندگان با كشورهاي اروپايي تاكيد كرده است. مرزهاي گسترده تركيه با سوريه، اين كشور را به نقطه‌اي طبيعي براي فرار از بمباران و گرسنگي تحميل‌شده تبديل كرد و اين كشور اكنون ميزبان حداقل 4 ميليون پناهجوي سوري است. با افزايش ناسيوناليسم، تركيه عليه پناهندگاني كه زماني از آنها استقبال مي‌كرد موضع گرفته است. اگرچه زماني سوري‌ها در تركيه مورد استقبال قرار مي‌گرفتند، اما افكار عمومي عليه آنها تغيير كرده است و آنها به هدفي محبوب براي سياستمداران افراطي ملي‌گرا تبديل شده‌اند كه به دنبال رد مقصر در ركود اقتصادي اين كشور هستند. هرچند كه قليچداراوغلو وعده داده كه وضعيت وخيم حقوق بشري تركيه را بهبود ببخشد اما بخش اعظم سياست‌هاي او در قبال مهاجران و پناهندگان با سياست‌هاي اردوغان همپوشاني دارد.
منبع: روزنامه اعتماد 8 خرداد 1402 خورشيدي