توسعه مشارکت در آموزش و پرورش در اسناد قانونی و فرادستی
سیدجواد حسینی
در اسناد بالادستی به ویژه سند تحول بنیادین و فرمایشات امام(ره) و رهبری بر توسعه مشارکت در نظام تعلیم و تربیت مستمرا تاکید شده است، امام(ره) می‌فرمایند: «مردم را در فرهنگ (آموزش و پرورش) شرکت دهید.» و رهبری تاکید می‌کنند که «خطاست که فکر کنیم دولت بدون کمک مردم بتواند در زمینه پیاده کردن اصل آموزش همگانی که قانون اساسی نیز ما را موظف به اجرای آن می‌کند، کاری انجام دهد.» در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز مشارکت مردم در سه سطح کلان، میانی و خرد به رسمیت شناخته شده است. لذا در این بخش به تحلیل مشارکت در اسناد بالادستی اعم از «سیاست‌های ابلاغی رهبری در نظام آموزش و پرورش»، «نقشه جامع مهندسی علمی کشور»، «سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش» و «قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش» خواهیم پرداخت.
1- سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش
رهبری در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی سیاست‌های کلی «ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور» و در بندهای 3-6-7و11 موضوع مشارکت را به وضوح مورد تاکید قرار داده‌اند:
در بند3: بهسازی و اعتلای منابع آموزش و پرورش به عنوان محور تحول در نظام تعلیم و تربیت کشور و بهبود مدیریت منابع انسانی با تاکید بر:
3-6- توسعه مشارکت معلمان در فرآیند بهسازی برنامه‌های آموزشی، پژوهشی، تربیتی و فرهنگی مورد تاکید قرار گرفته است.
در بند6- تحول در ساختار مالی، اداری و نظام مدیریتی با تاکید بر:
6-1- بازمهندسی ساختار اداری در کلیه سطوح با رویکرد چابک‌سازی، پویاسازی همراه با ظرفیت‌سازی، فرهنگ‌سازی و بسترسازی برای تقویت مشارکت‌های مردمی و غیردولتی، منطبق بر قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام اداری و آموزش و پرورش؛ به‌ویژه ایجاد زمینه مشارکت معلمان، خانواده‌ها، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی و سایر نهادهای عمومی و دستگاه‌های اجرایی در فرآیند تعلیم و تربیت مورد توجه است.
بند7: بهینه‌سازی فضا، زیرساخت‌های کالبدی و تجهیزات مدارس در مسیر تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت اسلامی با تاکید بر:
۷-۱- ضابطه‌مندسازی، بهسازی، زیباسازی، مقاوم‌سازی و مصون‌سازی مدارس با رعایت اصول معماری اسلامی ایرانی مکان‌یابی و توزیع فضا به تناسب نیازها، طراحی و ساخت مجتمع‌های آموزشی و تربیتی و توسعه مشارکت مردم و نهادهای مدیریت شهری در احداث و نگهداری مدارس را جهت‌گیری کرده است.
بند 8: ارتقای نقش و اختیارات مدرسه در تحقق اهداف و ماموریت‌های مندرج در بند یک سیاست‌های کلی و تقویت مناسبات صحیح و سازنده آموزش و پرورش با خانواده‌ها، رسانه‌ها و جامعه
و بند11: هماهنگی و انسجام بین اهداف، سیاست‌ها، برنامه‌ها و محتوای تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش، آموزش عالی و سایر دستگاه‌های مرتبط را مورد تاکید قرار داده است.
2- نقشه جامع مهندسی علمی کشور
نقشه جامع علمی کشور در فصول3-5و6 و نیز در راهبردهای کلان 1-3-6 و 12 موضوع مشارکت در توسعه فرهنگی اجتماعی را مورد توجه و تاکید قرار داده است.
فصل سوم: چشم‌انداز فرهنگی
فرهنگ جامعه ایران در افق این چشم‌انداز، چنین ویژگی‌هایی خواهد داشت:
4- الهام‌بخش امت اسلامی و مستضعفان با تعامل فرهنگی موثر و سازنده در سطح جهانی مبتنی بر:
4-1- مردم‌سالاری دینی و الگوهای کارآمد پیشرفت، دعوت به وحدت و همگرایی اسلامی و حمایت از مستضعفان و ستمدیدگان.
5- دست یافته به نظام فراگیر، کارآمد و منسجم فرهنگی هدایتگر تمامی شوون و نظامات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه مبتنی بر:
1-5- نظام فرهنگی کارآمد با تحول در اهداف، ساختارها، فرآیندها، وظایف و ماموریت‌های نهادهای مردمی، عمومی و دولتی با رویکرد ایجاد انسجام، هم‌افزایی، ارتقای کارآمدی و محوریت مشارکت مردمی و بهره‌مند از نهادهای اصیل دینی اهداف فرهنگی.
اهداف کلان فرهنگی
۶. نهادینه شدن روحیه همگرایی، کار جمعی و تعاون اجتماعی مبتنی بر نیکی و تقوا، ارتقای الفت، اخوت اسلامی و اعتماد اجتماعی، امیدواری، نشاط، صداقت، نظم و انضباط و قانون‌پذیری و امنیت عمومی و اجتماعی.
فصل پنجم: اولویت‌های فرهنگی
4- سیاسی؛ وحدت، امنیت و اقتدار ملی حول ولایت فقیه، سلامت اداری، مردم‌سالاری دینی، مشارکت عمومی و عدالت اجتماعی، استقلال‌خواهی و آزادی مشروع و قانونمند.
فصل ششم: راهبردها و اقدامات
۶. انسجام‌بخشی و تقویت مشارکت فراگیر و نظام‌مند نهاد خانواده، نظام تعلیم و تربیت، سازمان‌های اجتماعی و اداری و سایر نهادهای مرتبط در گسترش نظم و انضباط، قانون‌گرایی و احساس امنیت عمومی و ظرفیت‌سازی و فرهنگ‌سازی برای رفع موانع فرهنگی، ساختاری و رفتاری.
راهبرد کلان 1
نهادینه‌سازی فرهنگ تمسک به قرآن و عترت و تبیین، ترویج، تقویت و ساماندهی شعائر الهی، نمادها و آیین‌های اسلامی ایران. ادامه دارد
منبع: روزنامه اعتماد 28 آبان 1402 خورشیدی
