توسعه مشارکت در آموزش و پرورش در اسناد قانونی و فرادستی
سيدجواد حسيني
در اسناد بالادستي به ويژه سند تحول بنيادين و فرمايشات امام(ره) و رهبري بر توسعه مشاركت در نظام تعليم و تربيت مستمرا تاكيد شده است، امام(ره) مي‌فرمايند: «مردم را در فرهنگ (آموزش و پرورش) شركت دهيد.» و رهبري تاكيد مي‌كنند كه «خطاست كه فكر كنيم دولت بدون كمك مردم بتواند در زمينه پياده كردن اصل آموزش همگاني كه قانون اساسي نيز ما را موظف به اجراي آن مي‌كند، كاري انجام دهد.» در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز مشاركت مردم در سه سطح كلان، مياني و خرد به رسميت شناخته شده است. لذا در اين بخش به تحليل مشاركت در اسناد بالادستي اعم از «سياست‌هاي ابلاغي رهبري در نظام آموزش و پرورش»، «نقشه جامع مهندسي علمي كشور»، «سند تحول بنيادين در آموزش و پرورش» و «قانون تشكيل شوراهاي آموزش و پرورش» خواهيم پرداخت.
1- سياست‌هاي كلي ايجاد تحول در نظام آموزش و پرورش
رهبري در اجراي بند يك اصل ۱۱۰ قانون اساسي سياست‌هاي كلي «ايجاد تحول در نظام آموزش و پرورش كشور» و در بندهاي 3-6-7و11 موضوع مشاركت را به وضوح مورد تاكيد قرار داده‌اند:
در بند3: بهسازي و اعتلاي منابع آموزش و پرورش به عنوان محور تحول در نظام تعليم و تربيت كشور و بهبود مديريت منابع انساني با تاكيد بر:
3-6- توسعه مشاركت معلمان در فرآيند بهسازي برنامه‌هاي آموزشي، پژوهشي، تربيتي و فرهنگي مورد تاكيد قرار گرفته است.
در بند6- تحول در ساختار مالي، اداري و نظام مديريتي با تاكيد بر:
6-1- بازمهندسي ساختار اداري در كليه سطوح با رويكرد چابك‌سازي، پوياسازي همراه با ظرفيت‌سازي، فرهنگ‌سازي و بسترسازي براي تقويت مشاركت‌هاي مردمي و غيردولتي، منطبق بر قانون اساسي و سياست‌هاي كلي نظام اداري و آموزش و پرورش؛ به‌ويژه ايجاد زمينه مشاركت معلمان، خانواده‌ها، حوزه‌هاي علميه، دانشگاه‌ها، مراكز علمي و پژوهشي و ساير نهادهاي عمومي و دستگاه‌هاي اجرايي در فرآيند تعليم و تربيت مورد توجه است.
بند7: بهينه‌سازي فضا، زيرساخت‌هاي كالبدي و تجهيزات مدارس در مسير تحقق اهداف نظام تعليم و تربيت اسلامي با تاكيد بر:
۷-۱- ضابطه‌مندسازي، بهسازي، زيباسازي، مقاوم‌سازي و مصون‌سازي مدارس با رعايت اصول معماري اسلامي ايراني مكان‌يابي و توزيع فضا به تناسب نيازها، طراحي و ساخت مجتمع‌هاي آموزشي و تربيتي و توسعه مشاركت مردم و نهادهاي مديريت شهري در احداث و نگهداري مدارس را جهت‌گيري كرده است.
بند 8: ارتقاي نقش و اختيارات مدرسه در تحقق اهداف و ماموريت‌هاي مندرج در بند يك سياست‌هاي كلي و تقويت مناسبات صحيح و سازنده آموزش و پرورش با خانواده‌ها، رسانه‌ها و جامعه
و بند11: هماهنگي و انسجام بين اهداف، سياست‌ها، برنامه‌ها و محتواي تعليم و تربيت در آموزش و پرورش، آموزش عالي و ساير دستگاه‌هاي مرتبط را مورد تاكيد قرار داده است.
2- نقشه جامع مهندسي علمي كشور
نقشه جامع علمي كشور در فصول3-5و6 و نيز در راهبردهاي كلان 1-3-6 و 12 موضوع مشاركت در توسعه فرهنگي اجتماعي را مورد توجه و تاكيد قرار داده است.
فصل سوم: چشم‌انداز فرهنگي
فرهنگ جامعه ايران در افق اين چشم‌انداز، چنين ويژگي‌هايي خواهد داشت:
4- الهام‌بخش امت اسلامي و مستضعفان با تعامل فرهنگي موثر و سازنده در سطح جهاني مبتني بر:
4-1- مردم‌سالاري ديني و الگوهاي كارآمد پيشرفت، دعوت به وحدت و همگرايي اسلامي و حمايت از مستضعفان و ستمديدگان.
5- دست يافته به نظام فراگير، كارآمد و منسجم فرهنگي هدايتگر تمامي شوون و نظامات اجتماعي، سياسي و اقتصادي جامعه مبتني بر:
1-5- نظام فرهنگي كارآمد با تحول در اهداف، ساختارها، فرآيندها، وظايف و ماموريت‌هاي نهادهاي مردمي، عمومي و دولتي با رويكرد ايجاد انسجام، هم‌افزايي، ارتقاي كارآمدي و محوريت مشاركت مردمي و بهره‌مند از نهادهاي اصيل ديني اهداف فرهنگي.
اهداف كلان فرهنگي
٦. نهادينه شدن روحيه همگرايي، كار جمعي و تعاون اجتماعي مبتني بر نيكي و تقوا، ارتقاي الفت، اخوت اسلامي و اعتماد اجتماعي، اميدواري، نشاط، صداقت، نظم و انضباط و قانون‌پذيري و امنيت عمومي و اجتماعي.
فصل پنجم: اولويت‌هاي فرهنگي
4- سياسي؛ وحدت، امنيت و اقتدار ملي حول ولايت فقيه، سلامت اداري، مردم‌سالاري ديني، مشاركت عمومي و عدالت اجتماعي، استقلال‌خواهي و آزادي مشروع و قانونمند.
فصل ششم: راهبردها و اقدامات
٦. انسجام‌بخشي و تقويت مشاركت فراگير و نظام‌مند نهاد خانواده، نظام تعليم و تربيت، سازمان‌هاي اجتماعي و اداري و ساير نهادهاي مرتبط در گسترش نظم و انضباط، قانون‌گرايي و احساس امنيت عمومي و ظرفيت‌سازي و فرهنگ‌سازي براي رفع موانع فرهنگي، ساختاري و رفتاري.
راهبرد كلان 1
نهادينه‌سازي فرهنگ تمسك به قرآن و عترت و تبيين، ترويج، تقويت و ساماندهي شعائر الهي، نمادها و آيين‌هاي اسلامي ايران. ادامه دارد
منبع: روزنامه اعتماد 28 آبان 1402 خورشیدی