شما معیشت را بر مردم تنگ کردید!
فرشاد مومني با انتقاد از روابط رانتي و ربوي و پرفساد:
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي گفت: آنها كه مي‌گويند اگر يك ارزن روي زمين افتاده باشد، چقدر عقوبت قيامتي دارد، در روز روشن مي‌توانند ۱۵۰ ميليارد دلار را تحت عنوان طرح‌هاي عمراني بي‌ضابطه تعريف شده، پودر كنند و خدا مي‌داند اين مبالغ را بين چه كساني توزيع كرده‌اند كه كشور بحران فقر، سرمايه‌گذاري و بحران انبوه نابرابري‌هاي ناهنجار دارد.
فرشاد مومني، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي كه در نشست «بررسي گسست ميان برنامه آمايش سرزمين و برنامه توسعه صنعتي در ايران» سخن مي‌گفت، ضعف‌هاي ايران در برنامه‌ريزي توسعه را به دليل غربت انديشه توسعه در كشور دانست كه انبوهي از بحران‌ها و گرفتاري‌ها را ايجاد كرده و تصريح كرد: در چارچوب مناسبات رانتي، به نام توسعه، آدرس‌هاي ديگري داده مي‌شود و آنها بيشتر در اولويت قرار مي‌گيرند تا الزامات اصلي توسعه. وقتي همه بحران‌ها را ريشه‌يابي مي‌كنيم، به همان نتيجه‌اي مي‌رسيد كه در همه دنيا رسيده‌اند؛ اينكه اساس تفاوت‌يابي كشور‌هاي دنيا، به تفاوت در بنيه توليد فناورانه آنها برمي‌گردد و اگر ما محور و مدار توسعه را ارتقاي بنيه توليد فناورانه نگيريم، همه چيز به هم مي‌ريزد.
به اعتبار ملاحظات رانتي موجود
آدرس‌هاي اغواگري مطرح مي‌شود
وي افزود: اما در سرزمين گرامي ما، دائما به اعتبار ملاحظات رانتي موجود، آدرس‌هاي اغواگري مطرح مي‌شود كه اذهان را از سمت ارتقاي بنيه توليد فناورانه و لوازم آن، به چيز‌هاي ديگري معطوف مي‌كند. نتيجه اين شده كه ما به جاي جدي گرفتن توسعه بر محور ارتقاي بنيه توليد فناورانه، كار‌هاي شگفت‌انگيز و غيرمتعارفي انجام مي‌دهيم كه آنها را فقط در يك كادر مناسبات رانتي مي‌توان درك كرد.
تقويت رانتي و دوپينگي موسسه‌هاي موعظه‌اي!
اين اقتصاددان ضمن تشريح ديدگاه‌هاي «فردريك ليست» مبني بر اينكه اگر اعتلاي فرهنگي يا توان جنگي مي‌خواهيد، تنها از طريق توليد فناورانه اتفاق مي‌افتد، گفت: «رونالد اينگلهارت» كه جزو برجسته‌ترين متخصصان فرهنگ و توسعه است، در مطالعه تاريخ چند هزار ساله مي‌گويد كه جلوه‌هاي متعالي فرهنگ و اخلاق در جوامع انساني در بالاترين سطح بدون استثنا، پس از حصول سطوحي از امنيت اقتصادي پديدار مي‌شود. اگر در مملكت ما گوشي براي شنيدن و چشمي براي ديدن باشد بايد توجه كنند كه او مي‌گويد: اگر دغدغه فرهنگ داريد، با تقويت رانتي و دوپينگي موسسه‌هاي موعظه‌اي نمي‌توان آن را محقق كرد، بايد امنيت اقتصادي ايجاد كنيد، آن‌هم از اين طريق كه فناوري را در مسير ارتقاي بنيه توليدي به كار بگيريد.
مومني ادامه داد: عزيزان سياست‌گذاري مي‌كنند، ما حمل بر صحت مي‌كنيم و مي‌گوييم دل‌شان براي كشور مي‌سوزد و از اين قبيل، اما مثلا وقتي مي‌خواهند ازدواج را تشويق كنند مرتب رقم وام را بالا مي‌برند! شما خودتان اسم آن را «وام» گذاشته‌ايد؛ يعني آن كسي كه مي‌گيرد، بايد برگرداند! همه هم و غم‌شان را روي اين گذاشته‌اند، اما راجع به اشتغال مولد فناورانه، غفلت وحشتناك مي‌كنند! ببينيد سن ازدواج در سال‌هاي جنگ چقدر بوده و بعدا به كجا رسيده است! شما، چون به توليد فناورانه پشت كردهايد و راه را براي فرصت‌طلبي‌هاي رانتي و ربوي و پرفساد باز كردهايد، معيشت را بر مردم تنگ كردهايد! شما بايد آن را حل و فصل كنيد.
مسابقه فقرفروشي و محيط زيست فروشي
به نام «رشد اقتصادي!»
وي با انتقاد از ديدگاه‌هايي كه «رشد اقتصادي» را شاقولي براي توسعه مطرح و بعد آن را تبديل به بُت مي‌كنند، اضافه كرد: آنها با اين الگوي توسعه تقليدي و ترجمه‌اي به نام رشد محوري، صرف‌نظر از كيفيت و منابع رشد، خود رشد را تقديس كردند؛ بنابراين جهان را به اسارت مسابقه جنون‌آميز رشد گرفتار كردند. در اين مسابقه كه براي كشور‌هاي در حال توسعه، نسخه‌پيچي شده بود، مي‌گفتند به هر قيمتي رشد حاصل كنيد. مسابقه جنون‌آميز بر محور فقرفروشي و محيط‌زيست‌فروشي! يعني براي كسب رشد، مزيت رقابتي‌شان را بر پرداخت دستمزد كمتر و تحميل فقر فراگير به نيروي كار تعريف كردند و هزينه‌هاي رشد مخرب رانتي و خام‌فروشانه بر محيط‌زيست را در حساب‌هاي ملي‌شان حذف كردند.
به گزارش جماران، در اين نشست دكتر فرشاد مومني تصريح كرد: اگر گزارش‌هاي مركز پژوهش‌هاي مجلس درباره اوضاع و احوال فقر و اوضاع محيط‌زيست ايران را نگاه كنيد، آه از نهادتان بلند مي‌شود! كه چگونه مي‌شود اين همه دانشكده‌هاي علوم انساني و اجتماعي داريم كه همه‌شان به گونه‌اي راجع به توسعه حرف مي‌زنند، اما زورشان به مناسبات رانتي كه همچنان مسابقه جنون‌آميز فقرفروشي و محيط‌زيست‌فروشي در ايران را استمرار مي‌بخشد، نمي‌رسد و آن را ناديده گرفته‌اند!
اين اقتصاددان با بيان اينكه تا مي‌گوييم صنعت؛ مي‌گويند بانكداري، بيمه، توريسم هم صنعت است؛ در اين باره توضيح داد: ماجرا اين است كه فرهنگستان زبان و ادبيات، كمترين اعتنا را به توليد و بيشترين اعتنا را به حواشي دارد؛ با وجود همه زحمات ارزشمندي هم كه كشيده‌اند، در زبان فارسي به industry و Manufacturing صنعت مي‌گوييم. اين ابزاري براي گيج كردن ديگران شده و وقتي مي‌گوييم صنعت را دريابيد، بانك‌هاي خصوصي را به جان مردم و اقتصاد مي‌اندازند و مي‌گويند صنعت بانكداري را فعال كرده‌ايم!
مومني با بيان اينكه ما، چون پشت به توليد فناورانه و توسعه بوديم و آنچه كه با عنوان توسعه دنبال كرديم هم عمدتا تقليدي و ترجمه‌اي بوده است، با انبوهي از ناموزوني‌ها و از ريخت افتادگي‌ها و وابستگي‌هاي ذلت‌آور به دنياي خارج روبه‌رو شديم، خاطرنشان كرد: شايد اين دريچه‌اي باشد كه از آن وارد شويم و بگوييم شما كه در مقام شعار مي‌گوييد به عدالت اجتماعي خيلي اهميت مي‌دهيد، در شرايطي كه توليد را تبديل به محملي براي كسب رانت كردهايد، نتيجه اين شده كه آب بر‌ترين و آلوده‌سازترين رشته فعاليت‌هاي رانتي را آن‌هم به نام صنعت؛ در كم‌آب‌ترين و خشك‌ترين مناطق اين كشور مستقر كردهايد! ببينيد چه بر سر كشور آورده‌ايد.
بالغ بر چهار پنجم جمعيت و فعاليت
در نيمه غربي ايران مستقر شده
مومني توضيح داد: براساس گزارش‌هاي رسمي، اگر كل پهنه سرزميني ايران را به دو نيمه مساوي شرقي و غربي تقسيم كنيم، بالغ بر چهارپنجم جمعيت و فعاليت در نيمه غربي مستقر شده و اكنون به اعتبار بحران آمايش، بحران امنيت ملي هم داريم. وقتي بساط اين‌گونه شده و رانت، ربا، فساد و مفت‌خوارگي براي اقليتي محور برخورداري شده و فقر، فلاكت و آوارگي براي اكثريتي پديدار شده، مي‌بينيد كه ما، هم بحران محيط‌زيست آن‌هم به شكل بسيار حاد پيدا كرده‌ايم و هم بحران فقر و نابرابري به شكل بسيار حاد پيدا كرده‌ايم و نابرابري‌هاي آمايشي يكي از اينها است.
مهلك‌ترين ضربه‌ها را به توسعه كشاورزي ايران وارد كرده‌اند!
مومني با بيان اينكه اينها به معناي اين نيست كه ايران به هيچ‌وجه سد نياز ندارد، بلكه به اين معناست كه خيلي جا‌ها ساختن سد، محملي براي كسب رانت بوده است، گفت: متاسفانه تعداد اين موارد، از حدود متعارف فراتر است. هم آسيب‌پذيري ما را در برابر سيل افزايش دادند و هم انبوهي از به‌هم ريختگي‌ها درخصوص سيستم سنتي حق‌آبه ايجاد شده و چيزي هم جايگزين آن نشده است و مهلك‌ترين ضربه‌ها را به توسعه كشاروزي ما وارد كردند. هر كدام از اينها را زير ذره‌بين مي‌گذاريم، جاي نگراني جدي وجود دارد.
اداي مبارزه با استكبار جهاني در مي‌آورند
مومني گفت: اداي مبارزه با استكبار جهاني درمي‌آورند، اما گزارش‌هاي رسمي مي‌گويد در ربع قرن گذشته ارزبري هر واحد جي.دي.پي (GDP) ما در برخي دوره‌ها ۵ برابر شده و در برخي دوره‌ها حتي از اين هم بالاتر رفته است! اين يعني
عمق بخشي به وابستگي‌هاي ذلت‌آور به دنياي خارج! شما ساخت نهادي تعريف كرديد كه در آن اگر توليد‌كنندگاني شرافتمندانه، سرمايه‌گذاري كنند تا عمق بنيه توليد صنعتي ما را بالا ببرند، ورشكسته مي‌شوند و آنها كه ادايش را در مي‌آورند و تبديل به مونتاژكار‌هاي با ضريب بالاي وابستگي و واردات به نام توليد داخلي شده‌اند و بازار ما را به تسخير خارجي‌ها درمي‌آورند، پول پارو مي‌كنند اين‌جور
در نمي‌آيد.
با اين كار صنايع مهم ما از جمله پوشاك، چرم، كفش و… كه در دنيا جايگاه داشت را نابود كرديد
وي تاكيد كرد: اگر هنوز هم در دولت و مجلس گرامي كساني هستند كه آمادگي پذيرش خطا‌ها و غفلت‌ها را در سند برنامه هفتم دارند؛ به آنها مي‌گويم كه به نام صنعت، رانتي معدني‌ها را تا اين اندازه چاق كرديد، آن‌قدر مناسبات را فاسد كرديد كه وقتي اسناد مالي يكي از اين رانتي معدني‌ها افشا و معلوم مي‌شود به ۱۰۰ سايت و چند ۱۰ روزنامه پول‌هاي بي‌ضابطه مي‌دهد! يعني شما به موازات وابستگي ذلت‌آور به دنياي خارج، فساد را گسترش داديد و بحران محيط‌زيست را تشديد كردهايد.
با همه افتضاحي كه از دريچه منطق توسعه، ساختار كنوني بخش صنعت ايران دارد، تقريبا سه، چهارم ارزش افزوده بخش صنعت ايران را رانتي معدني‌ها به خود اختصاص داده‌اند. آنها اين را به صورت دوپينگي، توخالي و ضدتوسعه باد كرده‌اند و توانسته‌اند نابودي صنايع پوشاك، چرم، كفش را كه ما در دنيا جايگاه زيادي داشتيم، پنهان كنند! درحالي كه در همه جاي دنيا، توليد فناورانه و كارخانه‌اي، لكوموتيو نظام ملي است.
منبع: روزنامه اعتماد 18 آذر 1402 خورشیدی