مفاهیم و رویکردها (۱)

عباس کاظمی
قائم مقام دبیر کل سازمان معلمان ایران
پس از شکل‌گیری جنبش اجتماعی معروف به جنبش مهسا تحلیل گران و صاحب نظران در مقالات و مصاحبه های خود از مفاهیم و رویکردهایی مرتبط با جنبش ها و تغییر و تحولات اجتماعی مانند : جنبش اجتماعی،اصلاحات  ،تحول خواهی،گذار دمکراتیک،اصقلاب،انقلاب و…استفاده کردند که ممکنه برخی به این مفاهیم کمتر برخورد کرده و یا تعریف روشنی از آن نداشته باشند ،برای شناخت بیشتر این مفاهیم و رویکرد ها ،به تعریف آنان از نگاه اندیشمندان می پردازیم ،نظریه پردازان با مطالعه ده ها و یا صد ها نمونه و یافتن ویژگی های تکرار شونده و برجسته به تعریف علمی از آنان پرداخته اند ،سعی می شود در این نوشتار براساس نگاه صاحب نظران به تعریف مواردی بپردازیم .
تا درکی علمی و مشترک و منسجم از مفاهیم و رویکرد ها برای جریان های فکری و سیاسی شکل بگیرد.
جنبش های اجتماعی و ویژگی آنان:
در سال ۱۸۵۰ توسط لورنزاشتاین برای اولین بار اصطلاح جنبش های اجتماعی در مباحث و محافل دانشگاهی مطرح شد ،سپس مارکس،دورکهایم و وبر هم نخستین کسانی بودند که ساختاری نظام مند برای جنبش های اجتماعی ترسیم کردند. چارلز تیلی از جمله اندیشمندانی است که ویژگی های جنبش های اجتماعی اینگونه بر می شمرد .وی می‌گوید جنبش های اجتماعی دارای سه وجه مشخص هستند :
۱-تلاش های گسترده و منسجم و مستمری برای طرح مطالباتی مشخص اجتماعی دارند .وی این سطح از حرکت را به تنهایی ،کمپین و یا پویش می نامند.
۲-از انواع کنش های سیاسی متناسب با مقدورات مانند تظاهرات خیابانی ،اعتصاب،تحریم،تجمع ،تحصن،طومار نویسی،صدور بیانیه،انتشار اعلامیه و جزوه،نافرمانی مدنی،تحریم،مناظره و… استفاده می کنند.
۳- چهار اصل برای نشان دادن وفاق اجتماعی دارند:
الف)شایستگی؛از منزلت اجتماعی شخصیت ها و گروه های معتبر ،مانند،نویسندگان،اساتید دانشگاه ،معلمان،هنرمندان ،ورزشکاران،مادران و….برخوردارند.یعنی مورد حمایت افراد شایسته و الگو های اجتماعی هستند
ب) وحدت؛ یعنی با هم صدایی،هم خوانیو یگانگی در نشانه ها مانند پرچم ها ،سرود ها ،مچ بندها ،رنگ ها ،لباس ها ،شعارها و هشتک ها،هویت جنبش را نشان می دهند.
ج) تعداد ؛ کثرت همراهان و پر شمار بودن اعضا و حامیان جنبش از دیگر ویژگی هاست
د) تعهد؛ رفیق روز های سخت بودن، ازخود گذشتگی و مقاومت در مقابل سرکوب  و صرف وقت و مشارکت مالی و پذیرش داوطلبانه مسئولیت.
اندرو هیوود نیز ویژگی های جنبش های در قرن ۲۱ اینگونه یافته است:
۱- جوانان سهم بسیار بارز در شکل گیری و گسترش جنبش ها دارند
۲- درسمت گیری های مطالباتی،مطالباتی در مورد «کیفیت زندگی»بر دیگر مطالبات تقدم دارند
۳- مطالبه محوری مشترک دارند
۴-تصمیم گیری ها مشارکتی هستند و تمرکز زدایی دارند.
اریکا چنووت نیز از اندیشمندانی است که ویژگی های جنبش های معاصر را اینگونه ترسیم می کند:
۱- جنبش های اجتماعی معاصر در مقایسه با جنبش های گذشته کوچک ترند
۲-غالبا کنش های سیاسی بدون خشونت و تظاهرات خیابانی را ترجیح می دهند
۳-فاقد رهبری هستند و ساختار متمرکز ندارند
۴-به لحاظ تشکیلاتی سازمان نایافته تر از جنبش های گذشته و مشابه هستند.
از تجمیع ویژگی های بیان شده توسط صاحب نظران بر اثر پژوهش های علمی موارد متعدد ، می توان ساختار مشخصی از جنبش های اجتماعی را شناخت.

اختصاصی سایت سخن معلم