مباحث انسان و عزت نفس
سبک فرزندپروری و عزت نفس کودک(بخش دوم)
نرگس ممبینی
کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی
مهمترین و تأثيرگذارترین عامل در رشد شخصيت کودک، محیط خانه و تعامل کودک با افراد خانواده است. والدین از جنبههای مختلفی بر کودک خود تأثیر می‌گذارند. عزت نفس جزئی از خودپنداره فرد است كه شامل جنبههای شناختی، رفتاری و عاطفی می‌باشد و عبارت است از درجه تصويب، تأييد و ارزشی كه یک انسان نسبت به خود احساس می‌كند. پژوهشهای انجام شده در زمينه عزت نفس نشان دادهاند كه عزت‌نفس در تعامل با دیگران به خصوص افراد مهم زندگی و به ويژه والدين در دوران کودکی ایجاد می‌شود.
روانشناسان رشد همواره به چگونگی تأثير روشهای تربيت والدين بر رشد كودک علاقهمند بودهاند. يكي از مهمترين مباحث در اين حوزه، فرزندپروری است. فرزندپروری، فعاليت پيچيدهای شامل روشها و رفتارهای ويژهای است كه به طور مجزا يا در تعامل با يكديگر بر رشد كودک تأثير می‌گذارند. در این یادداشت به بررسی تأثیر سه سبک فرزندپروری مقتدرانه، سهلگیرانه و مستبدانه بر عزت‌نفس کودکان میپردازیم. ابتدا به صورت مختصر سبکها را شرح میدهیم: در سبک تربیتی مقتدرانه والدين رابطه گرم و صميمی با فرزندان خود دارند. آنها ضمن كنترل منطقی فرزندان، توقعات منطقی و عاقلانه دارند. احساس و عقيده كودک را در امور مختلف جويا می‌شوند و در برابر اعمال او واكنش مناسب نشان می‌دهند. در سبک فرزندپروری سهلگيرانه والدين فرزندان خود را كنترل نمی‌كنند و از آنها توقعی ندارند، در امور خانه نظم و ترتيب حاكم نيست. والدین در تشويق و تنبيه فرزند خود جدی نیستند و از آنها توقع رفتار عاقلانه ندارند. آنها به فرزندان خود استقلال و اتکا به نفس را یاد نمی‌دهند. در سبک فرزندپروری مستبدانه والدين بيشتر بر اعمال قدرت و انضباط اجباری تأكيد دارند و با فرزندان خود كمتر گرم و صميمی رفتار می‌كنند. آنها به فرزندانشان اجازه مخالفت با تصميمات و قواعد خود را نمی‌دهند. هر يك از سبكهای فرزندپروری به طور جداگانه می‌توانند پيامدهای متفاوتی برای افراد به دنبال داشته باشند. نتایج پژوهشها نشان می‌دهند که شيوه فرزندپروری مقتدرانه سبب افزایش عزت نفس کودکان و نوجوانان می‌شود. در خانوادههایی که والدین با روش تربيتی مقتدرانه با فرزندان خود ارتباط دارند، افراد خانواده به صورت دوستانه به اظهار نظرهای خود می‌پردازند و دیگر اعضای خانواده نيز به گفتههای آنها گوش فرا می‌دهند و این احساس ابراز وجود کردن و شنیده شدن، زمينههای ایجاد عزت نفس سالم را در تک تک افراد خانواده مهيا می‌کند. در سبک فرزندپروری مستبدانه والدین برای تحقق اهداف تربیتی خود، به تنبيه کردن و فشار وارد آوردن به کودک متوسل می‌شوند و ارتباط کلامی خيلی کمی با کودک و نوجوان خود دارند. این فرزندان عمدتاً گوشهگير و مضطرب هستند و با خصومت واکنش نشان می‌دهند. فرزندانی که در خانوادههای مستبد رشد می‌کنند از کمبود عزت نفس رنج می‌برند. در خانوادههای با سبک فرزندپروری سهلگیرانه، والدین گاهی مهربان هستند و نظم، ترتيب و قانون اندکی در محیط خانه بر افراد خانواده حاکم است. فرزندان در چنين خانوادههایی به علت هرج و مرج، دچار نوعی تزلزل روحی می‌شوند و آنها نسبت به همدیگر و حتی در مقابل عملکرد خود احساس مسئوليت نمی‌کنند. افراد در این نوع خانواده، از عزت نفس پایينی در مواجهه با موارد بيرونی برخوردارند و همچنين در مقابل فشارهای روانی دچار مشکل می‌شوند.
این یادداشت ادامه دارد…
عنوان بخش پیشین (اول): عزت نفس در کودک.