سيدقاسم ياحسيني

آموزش نوين دختران و پرورش «مادر خوب و دانا» يكي از آرمان‌هاي جنبش زنان در عهد مشروطيت بود. در همين راستا بود كه تاسيس مدارس دخترانه، به يك «خواست عمومي» مشروطه‌خواهان در آمد كه به ‌دليل مشكلات متعدد مالي، سنتي، فرهنگي و گفتماني و وقوع جنگ جهاني اول، اين مهم چنانكه شايد و بايد در زمان خودش محقق نشد. يكي از آرمان‌هاي اوليه و مهم در جنبش زنان در خلال انقلاب مشروطه و پس از آن، تاسيس مدارس دخترانه و باسواد شدن دختران و زنان، به عنوان مادراني خوب براي تربيت فرزنداني صالح براي «مام ميهن» بود. به همين خاطر نيز، از اوايل دهه 1300 شمسي، در بسياري از شهرهاي ايران، مدارس دخترانه تاسيس شد.  در بندر بوشهر نيز از سال 1301ش تلاش براي تاسيس و برپايي نخستين مدرسه نوين دخترانه آغاز شد. پيشرو اين تلاش دو چهره فرهنگي و نظامي بودند؛ شيخ محمدحسين سعادت، مدير مدرسه سعادت بوشهر و يك فرد نظامي ديگر به ‌نام ياور علي‌اصغرخان، فرمانده گردان بوشهر. در اين ميان شيخ محمدحسين سعادت (1354ـ1282هـ. ق.) نقش محوري در تلاش براي تاسيس نخستين مدرسه دخترانه نوين در بوشهر داشت. موضوعي كه غالبا در شرح خدمات اين مدير فرهيخته و دانشمند و نويسنده دقيق و نكته‌سنج، مورد توجه و عنايت قرار نگرفته است. اين شيخ كوشا و روشنفكر، علاوه بر مديريت مدرسه سعادت بوشهر، نويسنده، مورخ و پژوهشگر برجسته‌اي در زمان خود بود. آثار قلمي چندي از وي برجاي مانده كه سه اثر مهم زير از آن جمله است:  1ـ تاريخ مختصر ايران. /2ـ تاريخ بوشهر. /3ـ تاريخ خليج‌فارس. شيخ ‌محمدحسين سعادت در فاصله سال‌هاي 1302 تا 1305 رييس اداره فرهنگ بوشهر بود و خدمات آموزشي و ترويجي بسياري به امر تعليم و تربيت و همچنين مدرسه‌سازي در بوشهر انجام داد. در زمان رياست او، چندين مدرسه در بوشهر و برخي كرانه‌هاي شمالي و جنوبي خليج فارس تاسيس شد. يكي از اين اقدامات، سهم او در ايده و تدارك تاسيس نخستين نهاد آموزش دخترانه نوين در بوشهر است. در اين باب روزنامه استخر، چاپ‌ شيراز، گزارش مفصلي منتشر كرد. در بخشي از آن گزارش آمده است: «آقاي [شيخ ‌محمدحسين] سعادت رييس محترم معارف شدّت احتياج اهالي را به داشتن يك مدرسه بنات [دختران] حس كرد و اهالي را مايل و راغب ديد بدون تصور هيچ‌گونه مانعي درصدد برآمد كه با اعانت [كمك] جمعي از معارف‌پروران و دارندگان لوازم و اثاثيه، مدرسه بنات را تهيه كند و مدرسه را مفتوح نمايد.» (روزنامه استخر هفتگي، پنجشنبه 16 تيرماه 1302) . پس جا دارد در كنار ياور علي‌اصغرخان، از شيخ‌محمدحسين سعادت نيز يادي شود و او را در شمار پيشگامان اوليه و نخستين تاسيس مدرسه دخترانه در بوشهر به شمار آورد. مي‌توان حدس زد كه فكر اوليه تاسيس چنين نهاد آموزشي خاص دختران، براي بار اول در ذهن اين شيخ برجسته شد، اما چون از فشار اجتماعي و فرهنگي و محيط بسته و سنتي بوشهر هراس و واهمه داشت،  اين انديشه را پيش برد و بالاخره نيز محقق ساخت.  سرانجام با تلاش همه‌جانبه، به‌ گزارش روزنامه حبل‌المتين، نخستين مدرسه دخترانه نوين در بوشهر، در تاريخ 20 اسفند 1303 شمسي تاسيس و راه‌اندازي شد، يعني حدود صد سال پيش. جا دارد متوليان آموزش و پرورش و فرهنگ در بوشهر، اين تاريخ را مغتنم شمرده و در سال آينده، 1403ش، برنامه‌هايي به مناسبت صدمين سال تاسيس نخستين نهاد آموزش نوين دخترانه در بوشهر تدارك ببينند. ببينيم تا چه مي‌كنند.

منبع: روزنامه اعتماد 16 اسفند 1402 خورشیدی