مشکلاتی که در راه اند
« اعتماد» در گفت‌و گو با فعالان سیاسی مهم‌ترین اولویت‌ها در دولت آقای پزشکیان را تحلیل می‌کند
اسماعيل گرامي مقدم: جهان آماده ديالوگ و مذاكره با ايران است
محمد علي ابطحي: جامعه متكثر است، مطالبات بايد محدود باشد
زلزله در بازارها پس از پيروزي پزشكيان
همراه با یادداشت‌هایی از : عباس عبدي ، بهروز بهزادي خسرو طالب‌زاده ، نصرت‌الله تاجيك ، جعفر گلابي مهدي ذاكريان و حسین نورانی نژاد
مهدي بيك اوغلي
انتخابات چهاردهم رياست‌جمهوري در ايران در ميان بيم‌ها و اميدهاي فراوان سرانجام پايان يافت تا مسعود پزشكيان نامزد جريان اصلاحات به عنوان فرد منتخب راهي پاستور شود. با پايان گرفتن انتخابات و در روزهايي كه بازار تبريك و تهنيت به فرد پيروز حسابي گرم شده، لازم است، رييس‌جمهور منتخب و تيم اجرايي او از امروز به فصلي بينديشند كه موعد پاسخگويي به مطالبات مردم از راه مي‌رسد و هنگامه برداشت آنچه مي‌بايست از قبل كاشته شود مي‌آيد. بسياري از تحليلگران معتقدند جامعه امروز ايراني، ديگر يك جامعه دو قطبي با حضور جريان راست – چپ يا اصلاح‌طلب – اصولگرا، نيست، امروز با جامعه‌اي مواجهيم كه در آن قطب سومي هم وارد ميدان كنشگري سياسي و اجتماعي شده است. جرياني كه با عدم مشاركت بيش از 60درصدي در انتخابات 1403، بيشتر از هر طيف ديگري، سيگنال و پيام و پالس به تصميم‌سازان و سياست‌گذاران ارسال كرده است. جرياني كه خواستار به رسميت شناخته شدن سبك زندگي خود است، تنش‌زدايي را طلب مي‌كند، حاكميت قانون را مي‌خواهد و خواستار بهره‌مندي از رفاهي متناسب با ظرفيت‌ها و ثروت‌هاي كشور است.
بر اساس آمارهاي رسمي بيش از 61 ميليون ايراني واجد شرايط راي دادن هستند. اين در حالي است كه تعداد كل آرای مأخوذه شمارش و تجميع شده در دور دوم انتخابات بيش از 30ميليون راي برآورد شده (مشاركت 49درصدي) كه از اين تعداد بيش از 16ميليون راي به پزشكيان و بيش از 13ميليون راي هم به جليلي اختصاص دارد. ضمن اينكه 60درصد ايرانيان نيز در دور نخست انتخابات مسير عدم مشاركت را انتخاب كرده‌اند. به عبارت روشن‌تر، ايران در شرايط فعلي با 3طيف« رفورميست‌ها و طرفداران اصلاحات تدريجي»، « طرفداران حفظ وضع موجود يا محافظه‌كاران» و نهايتا، افراد و جرياناتي كه به تحولات سطحي قانع نيستند و تغييرات را در اشكال عميق و بسيار آوانگارد جست‌وجو مي‌كنند، روبه رو است. هر كدام از اين طيف‌ها هم مطالبات خاص خود را داشته و آنها را از دولت و ساختارهاي سياست‌گذار طلب مي‌كنند. در واقع اكثريت امروز جامعه ايران را افرادي تشكيل مي‌دهند كه خواستار تحول و تغيير در اشكال مختلف هستند و نسبت به وضع موجود انتقاد و اعتراض دارند. 60درصد عدم مشاركتي‌ها در كنار افرادي كه به پزشكيان راي داده‌اند، هر دو طيف خواستار تحقق مواردي چون حاكميت قانون، شايسته‌سالاري، تنش با جهان پيراموني، تخصص‌گرايي، دوري از تندروي، توسعه و… هستند.
مجموعه اين اعداد و ارقام و داده‌هاي اطلاعاتي واجد اين معناي روشن است كه جامعه ايران مدل 1403، جامعه‌اي متكثر و موزاييكي است كه طيف‌هاي مختلف در آن مطالبات متنوعي را طلب مي‌كنند. در عين حال بايد توجه داشت، طرح مطالبات حداكثري از سوي هر كدام از گروه‌ها و جريانات نه كمكي به مردم و روند توسعه كشور مي‌كند و نه گرهي از هزار توي مشكلات مردم باز مي‌كند. دولت جديد بايد شرايطي را فراهم كند كه مطابق قانون هر كدام از اين طيف‌ها بتوانند بخشي از مطالبات خود را تحقق يافته ببينند. ضمن اينكه اولويت‌ها و موضوعات مشتركي هم وجود دارند كه هر ضلع اين مثلث بر روي آن اشتراك نظر دارند. اولويت‌هايي چون حل مشكلات اقتصادي، رفع تحريم‌ها، ارايه خدمات مطلوب‌تر درماني، پايان دادن به فيلترينگ، ضرورت برخوردهاي ايجابي در موضوعات اجتماعي و فرهنگي از جمله مواردي است كه اكثر طيف‌ها، جريانات و گروه‌ها در خصوص آن موضع مشتركي دارند. بنابراين لازم است ابتدا به مطالبات مشترك اين 3ضلع مطابق قانون توجه شود، سپس به ساير گزاره‌هاي مدنظر پرداخته شود.
«اعتماد» با پايان گرفتن انتخابات و مشخص شدن شمايل فرد منتخب به دنبال آن است كه از طريق بحث و تبادل نظر با فعالان سياسي، اساتيد دانشگاهي، فعالان حوزه زنان، جامعه شناسان، فلاسفه، وكلا و حقوقدانان و ساير گروه‌هاي مرجع در جامعه، ابتدا تحليلي از وضعيت فعلي جامعه ارايه كند و در مرحله بعد، مهم‌ترين اولويت‌هاي كشور را استخراج كرده و در معرض ديد افكار عمومي و مخاطبان قرار دهد. در اين مسير در نخستين گام سراغ چهره‌هايي چون محمد علي ابطحي و اسماعيل گرامي‌مقدم رفته تا درباره معاني مستتر در انتخابات، اولويت‌ها و چشم‌اندازها صحبت كند تا نهايتا راهكارهاي عملي براي عبور از مشكلات و دستيابي به يك ايده روشن فراهم شود. محمدعلي ابطحي معتقد است، « رايي كه افراطي‌ترين جريان كشور به خود اختصاص داد، نشان مي‌دهد كه با جامعه‌اي متكثر در ايران روبه رو هستيم؛ بنابراين توقعات و مطالباتي كه از رييس‌جمهور منتخب وجود دارد بايد مشخص و محدود باشد.» اسماعيلي گرامي مقدم اما از منظر متفاوت به اين بحث ورود كرده و مي‌گويد: « يكي از ضرورت‌هاي عاجل، توجه به 60درصد عدم مشاركتي‌هاست. اكثريت ايرانيان در انتخابات شركت نكردند تا پيام و سيگنالي را به حاكمان و سياست‌گذاران ارسال كنند. لازم است اين پيام شنيده شده و زمينه‌اي فراهم شود تا مطالبات اين 60درصد نيز مورد توجه قرار گيرد.»
جهان آماده ديالوگ و مذاكره با ايران است
اسماعيل گرامي مقدم
امروز به عنوان يك شهروند ايراني خوشحالم، چرا كه سال‌ها به دنبال برگزاري يك انتخابات رقابتي با مشاركت طيف‌هاي مختلف مردمي بودم. اين مهم امروز به لطف خدا و حضور مردم با انتخاب مسعود پزشكيان رخ داد. به نظرم در اثر تضارب آرا و رقابت‌هاي جدي، 3رخداد مهم در انتخابات رياست‌جمهوري 1403 ثبت شد.
اول) مشاركت بالاتر كه برنده آن نهايتا مردم، كشور و جمهوري اسلامي خواهد بود.
دوم) مردم هم در اين انتخابات پيروز شدند، چون هم پيام مورد نظر خود را به حاكميت رساندند و هم با مشاركت بيشتر در دور دوم اجازه ندادند، طيف‌هاي راديكال سكان هدايت كشور را به دست بگيرند.
سوم) طيف‌هاي مختلف سياسي هم هر كدام دستاوردهايي از اين انتخابات كسب كردند. گفتمان اصلاحات نشان داد، علي‌رغم همه مشكلات قادر به تاثيرگذاري حداكثري در تحولات سياسي و راهبردي كشور است. اصولگرايان هم ضعف‌ها و قوت‌هاي خود را شناسايي كرده و در آوردگاه‌هاي بعدي از اين تجربيات بهره‌مند خواهند شد.
اما در نخستين گام و طي هفته‌ها و ماه‌هاي نخست بايد كشور را به شرايط آرام و باثبات بازگرداند. همانطور كه بارها شخص دكتر پزشكيان تاكيد داشت و مي‌گفت كه دعواها، تنش‌ها و چالش‌ها باعث بروز مشكلات بسياري شده، طرف پيروز انتخابات بايد نهايت فروتني و مهرباني را با رقبا و همه طرف‌ها به كار بگيرد.حتي ممكن است در انتخابات برخي تخلفات، بداخلاقي‌ها و تخريب‌هايي هم صورت گرفته باشد، اما همه بايد از اين مرحله عبور كرده و وارد اتمسفر تازه‌اي از هماهنگي و تعامل شوند. نبايد فراموش كرد كه دولت چهاردهم بايد با 2قوه ديگر و ساير اركان سياسي و حاكميتي كار كند. براي اين منظور لازم است هارموني و هماهنگي با همه بخش‌ها ايجاد شود.
در انتخابات مجلس1402، اصلاح‌طلبان و طيف‌هاي ميانه‌روي كشور، مدلي از گفت‌وگو با حاكميت را ذيل عنوان روزنه‌گشايي، ارايه كردند. اين ايده امروز به نتيجه رسيده و همچنان بايد از اين مدل براي ايجاد ارتباط و ديالوگ با حاكميت استفاده كرد. جريان پيروز در انتخابات بايد گفت‌وگو با حاكميت را ادامه داده و آن را توسعه بخشد.
اولويت بعدي كه به نظر در دسته‌بندي بلندمدت قرار مي‌گيرد، پرداختن به توانمندي‌هاي داخلي و حل و فصل مشكلات اقتصادي كشور است. از معضل ماليات‌ها و بورس گرفته تا مشكل تورم افسارگسيخته، نوسانات ارزي و…نيازمند ارايه راهكارهايي تخصصي و كارشناسي براي گره‌گشايي هستند. مردم ايران چشم انتظارند تا دولت تازه از طريق تعامل و تنش‌زدايي با قدرت‌هاي جهاني مبتني بر 3 اصل عزت، مصلحت و حكمت راهي را بگشايد تا بتوان بيش از 2هزار تحريم را به جاي دور زدن از ميان برداشت. معتقدم جهان نيز آماده گفت‌وگو و مذاكره است و معتقدم مي‌توان هدف‌گيري برد-برد را محقق كرد. بدون ترديد با لغو تحريم‌ها، اقتصاد كشور سامان يافته و مسائل داخلي و اجتماعي نيز بهبود مي‌يابند. ايران كشور ثروتمندي است و اين حق مردم است كه از موهبت‌هاي خدادادي و ثروت‌هاي كشورشان استفاده كنند.دولت بدون اتلاف وقت بايد اين اولويت‌ها را در كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت محقق كند تا زمينه رشد پايدار فراهم شود.
يكي از ضرورت‌هاي عاجل براي ايران مدل 1403، توجه به 60درصد عدم مشاركتي‌هاست. اكثريت ايرانيان در انتخابات شركت نكردند تا پيام و سيگنالي را به حاكمان و سياست‌گذاران ارسال كنند. لازم است اين پيام شنيده شده و زمينه‌اي فراهم شود تا مطالبات اين 60درصد نيز مورد توجه قرار گيرد.
با اين توضيحات اگر بخواهم به صورت مصداقي به اولويت‌هاي 100 روز نخست دولت اشاره كنم، ابتدا موضوع انتخاب كابينه‌اي كارآمد، مديراني شايسته و متخصص براي دستيابي به اهداف ترسيم شده به عنوان يك اقدام فوري مد نظر دارم. پس از آن گفت‌وگو و تعامل با امريكا و اروپا براي كاهش تحريم‌ها، همچنين بازگشت قطار مديريت و برنامه‌ريزي كشور به مسير تصميم‌سازي‌هاي عاقلانه و سركوب انتظارات تورمي، واجد اهميت است. در حوزه‌هاي اجتماعي و فرهنگي نيز دولت بايد در برابر ايده‌هايي چون فيلترينگ ايستاده و اجازه ندهد يك چنين محدودسازي‌هايي صورت گيرد. در بحث حجاب هم به جاي برخوردهاي سلبي بايد رويكردهاي ايجابي و فرهنگ‌سازي مورد توجه قرار گيرد.اين موارد از جمله مهم‌ترين بايدها براي 100روز نخست دولت است.
در ميان‌مدت دولت بايد زمينه كاهش تورم، افزايش قدرت خريد مردم و زمينه‌سازي براي اجراي سياست‌هاي راهبردي دولت جديد فراهم شود. براي اين منظور دولت مي‌بايست احياي برجام را در دستور كار قرار داده و آن را محقق كند. با احياي برجام بدون ترديد زمينه جذب و ورود سرمايه‌هاي خارجي فراهم شده و اقتصاد ايران ظرفيت‌هاي تازه‌اي را استحصال مي‌كند. در بلندمدت هم رفع تمامي تحريم‌ها، بهبود شاخص‌هاي اقتصادي، كاهش تورم، رونق كسب و كار و… بايد مد نظر قرار گيرد. البته دستيابي به يك چنين جايگاهي نيازمند همراهي و مشاركت مردم، نهادهاي حاكميتي و همه گروه‌ها و جريان‌هاست.
جامعه متكثر است، مطالبات بايد محدود باشد
محمد علي ابطحي
من هم عرض تبريك دارم خدمت ملت بزرگ ايران به خاطر قدم بلندي كه برداشتند. اين گام، تنها انتخاب رييس‌جمهور نبود، بلكه اتفاقي بزرگ‌تر در فصلي است كه تلاش‌هاي بسياري براي يكدست شدن مديريت كشور صورت گرفته بود. در يك چنين فضايي مردم ايران، تغيير را در ميان ناباوري كامل داخلي و خارجي كليد زدند. اين بُعد ماجرا، حادثه بسيار بزرگ‌تري است كه صرف نظر از عملكرد پزشكيان در آينده، جاي تبريك بسياري دارد. نكته مهم بعدي، اولويت‌هاي كشور است كه مهم‌ترين‌آنها اولويت اقتصادي و معيشتي است. همانطور كه خود پزشكيان و ديگر اهالي انديشه در اظهاراتشان مطرح كرده‌اند، بهبود وضعيت اقتصادي و رفاهي مردم امكان‌پذير نخواهد بود، مگر با تصحيح روابط خارجي و به كار گرفتن توان متقابل ايران و كشورهاي مختلف جهان. مبتني بر اين رويكرد نخستين اولويت در دولت چهاردهم، تلاش براي رفع تحريم‌ها بايد باشد. بايد توجه داشت، تلاش براي رفع تحريم‌ها با نوعي معامله و حل معادلات با جهان امكان‌پذير است. در مسائل داخلي، توجه به آزادي‌هاي اجتماعي و سياسي است كه ضرورت دارد. موضوعاتي كه علاوه بر مسائل اقتصادي، با چالش‌هاي بسياري روبه رو شده‌اند. بنابراين لازم است برنامه‌ريزي‌هاي جدي‌تري در اين مورد شكل گيرد. به خصوص در مورد بانوان محترم و دختران لازم است كه از فشار بر زنان و دختران و تحقير آنان دست برداشته و زمينه رويكردهاي ايجابي در اين زمينه‌ها به جاي رويكردهاي سلبي در دستور كار قرار گيرد. اين موضوع از جمله مهم‌ترين اولويت‌هايي است كه دولت آينده بايد در دستور كار قرار دهد.
از سوي ديگر بيش از 13ميليون راي به سعيد جليلي، واجد معاني خاصي است كه دولت آينده بايد به آن توجه نشان دهد. رايي كه افراطي‌ترين جريان كشور به خود اختصاص داد، نشان مي‌دهد كه با جامعه‌اي متكثر در ايران روبه‌رو هستيم؛ بنابراين توقعات و مطالباتي كه از رييس‌جمهور منتخب وجود دارد بايد مشخص و محدود باشد. در واقع مطالبات غير واقعي و حداكثري از دولت آينده كشور را با مشكلات عديده‌اي مواجه مي‌كند. بايد باور كنيم كه رقبا به صورت منسجم در حال فعاليت هستند. از رقباي پزشكيان هم بايد دعوت كرد كه با دولت همكاري كنند. اين همه بودجه و امكانات كه در كشور صرف مطالعات در سايه شده بود بايد در مسير سربلندي كشور استفاده شود. اين داده‌هاي مطالعاتي بايد در اختيار رييس‌جمهور منتخب قرار گيرد. از استقبال و حمايت رهبري معظم انقلاب، سپاه پاسداران، نيروهاي مسلح و ساير نيروهاي حاكميتي از پزشكيان خرسندم. اين حمايت‌ها را طليعه روشني براي انجام كارهاي موثر مي‌دانم. نهايتا معتقدم اگر رييس‌جمهور منتخب در پايان 4سال رياست بر جمهور ايرانيان توانسته باشد انسجام ملي و داخلي را اجرايي كرده و تحريم‌ها را به حداقل برساند، فضاي ارتباطي جامعه را گسترش دهد و فضاي اجتماعي و فرهنگي كشور را در مسير رشد قرار دهد، به ايشان نمره قبولي مي‌دهم.
منبع: روزنامه اعتماد 17 تیر 1403 خورشیدی