امتحانات نهایی از گزارش انتقادی اعتماد تا پاسخ وزارت آموزش و پرورش
«اعتماد» بررسي كرد
تقلب، بي‌نظمي و سرگرداني در امتحانات نهايي دبيرستان‌ها
غزل حضرتي
«تاثير معدل يا تاثير سوابق تحصيلي در كنكور نظام جديد براي تمامي داوطلبان گروه‌هاي رياضي، تجربي و انساني به ميزان ۵۰درصد قطعي است. منظور از سوابق تحصيلي، معدل كتبي داوطلب است كه با توجه به نمرات امتحانات نهايي محاسبه مي‌شود. اين تاثير 50 درصدي هم در كنكور ارديبهشت و هم در كنكور تير‌ماه ۱۴۰۳ اعمال مي‌شود.»
اين آخرين خبري است كه از قانون جديد تاثير سه سال آخر دبيرستان بر كنكور به چشم مي‌خورد؛ مساله‌اي كه از خانواده‌ها تا بچه‌ها همه را ناراضي و شاكي كرده. از نگاه آنها اين قانون جديد بسيار ناقص است و حق بچه‌ها پايمال مي‌شود. امتحانات نهايي امسال از اول خرداد شروع شده و تا آخر ماه هم ادامه دارد. پايه‌هاي دهم و يازدهم روزهاي زوج امتحان مي‌دهند و پايه دوازدهم روزهاي فرد. عربي؛ اولين امتحان بچه‌ها بود و گويا بي‌نظم‌ترين امتحان تا امروز محسوب مي‌شد. خانواده‌ها و دانش‌آموزان از روند برگزاري ناراضي‌اند و مي‌گويند حق بچه‌هاي‌مان دارد ناديده گرفته مي‌شود. آنطور كه از اين قانون پيداست، نمرات درس‌هاي سه پايه در امتحان نهايي به شكل مستقيم بر تراز كنكور تاثير مي‌گذارد. غير از بحث تاثيرگذاري نمرات بر كنكور كه خود يك مثنوي هفتاد من است، بحث تقلب در امتحانات نهايي بچه‌ها مطرح است. تاثير اين مساله بر كنكور، قطعا بسيار بيشتر از نحوه برگزاري است و البته به نوعي با آن در پيوند هم هست. علي يوسفي؛ دانشجوست و عضو پويش هم‌انديشي تغييرات كنكور كه اعضاي آن در پي مذاكره با تصميم‌گيران در خصوص لغو تاثيرپذيري كنكور از سه سال آخر دبيرستان هستند. او در خصوص نحوه برگزاري امتحان عربي كه اولين امتحان بود، به «اعتماد» گفت: «در حوزه‌هاي شهرهاي مختلف شاهد اين بوديم كه بي‌نظمي در سطح وسيعي در برگزاري اولين امتحان هماهنگ نهايي پايه دوازدهم بوده است. مثلا در ناحيه … اصفهان شاهد اين بوديم كه امتحان به جاي اينكه ساعت 30: 7 شروع شود، 15: 9 شروع شده. در منطقه … تهران شاهد اين بوديم كه امتحان ساعت 8 و نيم شروع شده. اين در حالي است كه سوالات به همراه پاسخ‌هاي‌شان ساعت 55: 7 در كانال تلگرامي كه سوالات را مي‌گذارد، منتشر شده. برخي حوزه‌هاي امتحاني هم بچه‌ها را بعد از ساعت 30: 7به حوزه‌ها راه داده‌اند و اين خودش شائبه تقلب را به همراه دارد.» اما مشكلات به همين جا ختم نمي‌شود، سطح بي‌نظمي در برگزاري امتحانات بالاتر از اين حرف‌ها بوده؛ كارت ورود به جلسه دانش‌آموزان هم با مشكلات عديده‌اي توزيع شده است. «كارت ورود به جلسه در چهار الي پنج مرحله توزيع شده. كارت‌ها شماره صندلي مشخصي نداشتند و اگر داشتند خيلي‌هاي‌شان اشتباه بودند. حتي حوزه‌هايي داشتيم كه قبل از شروع امتحان، پايه‌هاي دهم و يازدهم را به صف كردند، دانه دانه اسامي را خواندند تا دانش‌آموزان رفتند سر صندلي‌هاي‌شان.» اينها را يوسفي اضافه مي‌كند. مشكل بعدي بحث انتظامات امتحانات بود. «حوزه‌ها به لحاظ مراقبتي و گشتن وسايل بچه‌ها و دستگاه‌هاي راكت مشكل داشتند. يكسري از حوزه‌ها رعايت مي‌كردند و بازرسي بدني را خوب انجام مي‌دادند، اما يكسري حوزه‌ها از تايم ورود گذشته شده بود و بدون بازرسي بدني يا استفاده از راكت، بچه‌ها را مي‌فرستادند.» كانال‌هاي لو دادن سوالات هم كه به قدري زيادند و در دسترس كه با ساده‌ترين سرچ در تلگرام مي‌توانيد به همه‌شان دسترسي داشته باشيد. به قول مادر يكي دانش‌آموزان، كافي است عبارت «خريد و فروش سوالات نهايي» را سرچ كنيد، همه كانال‌ها براي‌تان بالا مي‌آيد.
امتحان‌مشورتي‌بود
مشكل بعدي امتحانات نهايي تايمي بود كه به خاطر بي‌نظمي در آغاز جلسه، از دانش‌آموزان دريغ شده بود. بر اساس گفته‌هاي يوسفي، يكسري از حوزه‌ها كه به جاي 30: 7 امتحان را دير شروع كرده بودند، امتحان 80 دقيقه‌اي را 50 يا 60 دقيقه‌اي برگزار كردند و تاكيد داشتند بايد سر تايم خودش تمام شود و برگه‌ها را جمع كردند. اين ناقض حقوق دانش‌آموزان است كه بين 20 تا 30 دقيقه از وقت واقعي جلسه از آنها دريغ شد. «مشكل ديگر عدم نظارت درست مراقبين در جلسه بود، انگار امتحان مشورتي بود. موقع تحويل اوراق، آنقدر همهمه مي‌شد كه دانش‌آموزي اگر مي‌خواست، مي‌توانست از اين فرصت استفاده كند و از دوستانش كمك بگيرد و جواب را داخل پاسخنامه بنويسد. اين مشكلات براي امتحان اول خيلي بد است. آموزش و پرورش يكسال وقت داشت خودش را براي برگزاري امتحانات آماده كند. 4 تا 5 بار توزيع كارت شد، آنقدر مشكل پيش آمد كه در نهايت گفتند با هر كارتي كه داريد وارد حوزه شويد، ما به شما كارت مي‌دهيم.» اين مشكلات را يك طرف درنظر بگيريد، آنچه در ادامه مي‌خوانيد اما نشان از سردرگمي آموزش و پرورش و ناتواني مسوولان اين حوزه در برگزاري يك امتحان ساده سراسري است. «برگه عربی انسانی پایه دهم را اشتباها به‌جای عربی تجربی تکثیر و توزیع می‌کنند که بعد از گذشت زمان زیادی و با اعتراض دانش آموز ها متوجه مشکل شده و برگه ها را جمع آوری می‌کنند. » اين دو خط خود به تنهايي نشان از گيجي برگزاركنندگان آزمون مي‌دهد و نيازي به ارايه مستندات محكم‌تر براي ثابت كردن اين قضيه نيست. يوسفي مي‌گويد: «آقاي زارعي؛ رييس سنجش آموزش و پرورش تاكيد دارند تقلبي صورت نمي‌گيرد. مي‌خواستم بگويم مصداقش وجود دارد؛ نمونه‌اش عکس واضحی از حوزه امتحان بیرون می آید و قطعا از همان طریق جواب دقیق سوالات هم به داخل حوزه ارسال می‌شود.
سازوکار سازمان سنجش به این شکل است که در آزمون سراسری چند دفترچه و پاسخنامه را طبق پروتکل ها در زمان مشخصی توزیع می‌کنند و قبل از توزیع دفترچه و پاسخنامه جدید ، دفترچه و پاسخنامه قبلی را جمع آوری می‌کنند و همچنین از داوطلبین مشکوک به تقلب نیز آزمون مجدد برای تایید صلاحیت داوطلب می‌گیرند . امسال آموزش و پرورش هم برای تامین امنیت آزمون سازوکار سنجش را در پیش گرفته و اوراق امتحانی را در فاصله ۱۵ الی ۲۰ دقیقه پخش می‌کند که هم باعث بی نظمی شدید شده و هم سازوکار ناقصی هست چرا که در سازوکار سنجش دفترچه های قبلی و پاسخنامه های آن قبل از توزیع دفترچه بعدی جمع آوری می‌شوند اما در امتحانات نهایی به این شکل نیست و فقط اوراق را تکثیر و پخش می‌کنند . اما برای آزمون تایید صلاحیت اگر دانش آموزی بنا به هر دلیلی نمره ۱۵ یا ۱۶ یا کمتر دریافت کند و اگر در آزمون دیگری موفق به کسب نمره بهتر یعنی ۱۹ یا ۲۰ شود به احتمال زیاد طبق گفته های مدیران آموزش و پرورش آزمون مجددی از این دانش آموز برای تایید صلاحیت نمره در آزمونی که نمره بالایی دریافت کرده گرفته می‌شود .
پس همه اينها نشان مي‌دهد تقلبي صورت مي‌گيرد كه اين سازو كارها را برايش درنظر گرفته‌اند. وقتي پاي سرنوشت بچه‌ها در ميان است و قرار است ارزيابي به اين سه سال مربوط باشد، بايد نيم نمره، 25 صدم هم مهم باشد. طرف ممكن است از پزشكي به پرستاري يا برعكس برسد. ما در اين پويش دو سال و نيم است اينها را پيگير هستيم، دست‌اندركاران اعتنايي نمي‌كنند.» تصحيح برگه‌ها هم ورقي ديگر است از اين داستان طولاني. «قرار بود تصحيح همه برگه‌ها الكترونيكي باشد و با مانيتور. طوري كه مصحح نداند برگه كدام دانش‌آموز را تصحيح مي‌كند، رندوم باشد. يك سال اين اتفاق افتاد، امسال گفتند حجم برگه‌ها بالاست ما تصحيح ملي مي‌كنيم. ما نمي‌دانيم تصحيح ملي يعني چه. معلوم نيست مي‌خواهند دستي تصحيح كنند يا چه.»
اگر سرما بخورم، دانشگاه را از دست مي‌دهم
«من كلاس دوازدهم هستم، اگر سر يكي از امتحانات سرما بخورم و نتوانم درست درس بخوانم، ممكن است نتوانم به دانشگاه بروم.» اين جمله يكي از بچه‌هاست. دانش‌آموز پسري كه پايه دوازدهم است. مشهدي است و از نحوه برگزاري امتحانات دل خوشي ندارد. «آنقدر فاصله ميزهاي‌مان كم بود و بهم نزديك نشسته بوديم كه سروصداي بچه‌هاي ديگر نمي‌گذاشت تمركز داشته باشم. در يك سالن اجتماعات با 150 دانش‌آموز، فقط 3 تا 4 مراقب بودند. آنها هم از چيزي مراقبت نمي‌كردند، اصلا از كسي به خاطر تقلب برگه نگرفتند. من به چشم خودم ديدم داشتند تقلب مي‌كردند. امتحان عربي، امتحان اول‌مان بود. به جاي ساعت 30: 7 امتحان ساعت 30: 8 شروع شد. يكي از دوستانم تقلب كرده بود، استرس داشت كه مراقب نديده باشد و امتحانش را صفر رد كنند، به مراقب گفته بود از روي برگه دوستم نگاه كردم كه سوالات را چك كنم، ببينم سوالات او هم مثل من است يا نه، اما مراقب گفته بود اشكال ندارد.» مادر همين دانش‌آموز هم در تكميل صحبت‌هاي پسرش مي‌گويد: «پسرم امروز گفت مامان فكر كنم سرما خوردم. چنان استرسي گرفته كه اگر بيفتد چه اتفاقي براي كنكورش مي‌افتد و چه بلايي سر تراز كنكورش مي‌آيد. حالا بچه من مي‌گويد شيمي را 19 و نيم مي‌شوم، اين نيم نمره هم براي او استرس‌زاست، چون كلي در ترازش تاثير دارد. انگار بچه‌ها از پايه دهم تا دوازدهم هر سال كنكور دارند. بچه من به هيچ عنواني نبايد مريض شود، از فك و فاميل نبايد كسي بميرد كه استرس نگيرد و امتحاني را جا نماند. پايه دهم يكماه، پايه يازدهم يكماه و پايه دوزادهم سه ماه استرس مي‌كشند؛ از ارديبهشت تا خرداد و تير كه نوبت دوم كنكورشان است.»
كنكور ارديبهشت را 300 ميليون تومان فروختند
مادر ديگري در راستاي اين گزارش با «اعتماد» صحبت كرد و اعلام كرد شما به راحتي مي‌توانيد به كانال‌هاي تقلب دسترسي داشته باشيد. «خودم ديدم ساعت 50: 7 در كانال سوالات را گذاشته بودند. بعضي كانال‌ها 25 تومان براي كل سوالات مي‌گيرند، براي تك درس 5 تومان مي‌گيرند سوالات را به شما مي‌فروشند. كانال‌ها زيادند. يك كانال هست مربوط به اخبار آموزش پرورش كه مي‌گويد سوالات را معلم‌ها و مراقب‌ها بايد فرستاده باشند، چون عكس نشان مي‌دهد سوالات روي ميز است و روي صندلي بچه‌ها نيست، سريع هم كليدهايش مي‌آيد. از اين تقلب‌ها خيلي زياد است. در تلگرام سرچ كنيد خريد و فروش سوالات نهايي، كانال‌هاي زيادي بالا مي‌آيد. تازه كانال‌هايي هم هستند كه خريد و فروش سوالات كنكور مي‌كنند آنها به ريال پول نمي‌گيرند، تتر مي‌گيرند. كنكور ارديبهشت را 300 ميليون بسته بودند. چند حالت هم دارد اگر 6 ساعت پيش سوالات را بخواهيد يك قيمت دارد، اگر 12 ساعت قبل بخواهيد قيمتش فرق مي‌كند.» همين مادر در ادامه مي‌گويد: «مثلا دستگاه فلزياب در ورودي جلسه گذاشته‌اند، اما كليد خانه كه در جيب پسرم بود را اصلا نفهميد و از آن رد شد. آنقدر چسبيده به در فلزي است و دايم دارد بوق مي‌زند كه كسي نمي‌فهمد در جيب دانش‌آموزان چه هست.»
كنكور بهترين روش براي تست بچه‌هاست
اما «لادن تيموري طولابي» پيگيرتر از بقيه در پويش براي اين مساله تلاش مي‌كند. او رتبه يك كنكور تجربي سال 73 و در حال حاضر عضو هيات علمي انستيتو پاستور ايران است. به «اعتماد» مي‌گويد: «8 ماه است درگير اين مساله‌ايم. خارج از بحث امنيت امتحانات، نظرمان اين است امتحان نهايي چون تشريحي است، قسمت تصحيح نمي‌تواند حق مطلب را ادا كند. ممكن است در يك درسي دانش‌آموز از راه‌حل‌هاي مختلف به جواب آخر برسد، اما چون خلاقيت به خرج داده و به راه آخر رسيده، نمره نگيرد. مصحح‌ها يك كليدي دارند بر اساس آن جلو مي‌روند، مصحح غير استاندارد گذاشته شده؛ معلم فيزيك، درس سلامت و بهداشت را تصحيح مي‌كند، اگر يك جايي دانش‌آموز در جواب سوال چه ماده‌اي ويتامين سي دارد، به جاي كلم بنويسد پرتقال، نمره نمي‌گيرد. این‌جا هم مساله امتحان تشريحي يكي طراحي سوال است، يكي تصحيح. قبل از امتحانات نهايي با كارشناسان شوراي عالي انقلاب فرهنگي صحبت كرديم، نتيجه نگرفتيم. در درس‌هايي مثل رياضي و هندسه اين بيشتر مشهود است. مثلا دانش‌آموزي داشتيم كه فكر مي‌كرد نمره كامل مي‌گيرد اما مثلا چون ساده كردن كسر را ذهني انجام داد، نمره نگرفت.» تيموري معتقد است ترازها به طرز متفاوت و عجيبي تحت تاثير نوع آزمون و سختي و آساني سوالات هستند. «پارسال ترازدهي وحشتناك داشتيم، در درس عمومي يادم است ادبيات 20 با 19 كه ممكن است 19 آن مساوي 20 باشد، تراز 2 هزار تا فاصله داشت. اين در درسي كه ضريبش بالاست خطرناك است. بچه‌ها را از رشته‌اي در شهر ديگر مي‌اندازند به رشته‌اي در شهر ديگر. كنكور بهترين روش براي تست بچه‌هاست. امتحان نهايي هيچ چيزش الكترونيكي نيست، فقط اسكن اوراق انجام مي‌شود كه در اسكن هم مشكلاتي هست.» «از سوي ديگر ايجاد استرس در بچه‌ها از سال دهم كار خطرناكي است. بچه پايه دهم در اوج نوجواني است. بحران بلوغ دارد. دارد خودش را، استعدادش را پيدا مي‌كند. اصلا ممكن است تغيير رشته دهد، ممكن است درس نخواند، ممكن است پشت كنكور بماند، سال‌ها بعد برود سربازي، بعد بخواهد كنكور بدهد. اين طرحي كه از دهم و يازدهم داريم نمره نهايي را در كنكور تاثير مي‌دهيم، بچه‌ها را دچار استرس مي‌كند. اگر امتحاني را بد بدهند، روحيه‌شان را مي‌بازند.خيلي از بچه‌هايي كه درس‌خوان هستند، پيش روانپزشك مي‌روند و قرص مي‌خورند. خيلي‌ها دنبال ترك تحصيل يا مهاجرت هستند. ما بايد طوري برنامه‌ريزي كنيم كه پايه دهم و يازدهم نوجواني كنند، نه اينكه استرس كنكور داشته باشند.» «امتحان نهايي از شنبه شروع شده، نكته اين است كه نهايي‌ها بر خلاف امنيتي كه در كنكور هست و كسي موبايل و هندزفري نمي‌تواند ببرد، از چنان امنيتي برخوردار نيست. در بعضي حوزه‌ها خيلي چك و سخت‌گيري نمي‌كنند موبايل دست كسي باشد. اين به ضرر بچه‌اي مي‌شود كه در حوزه سخت‌گير افتاده. علاوه بر همه مشكلات تصحيح و تشريحي بودن امتحان، امنيتش حفظ نشده. روز سه‌شنبه شيمي پايه دوازدهم بوده، بچه‌ها نشستند سر جلسه، يك دقيقه بعد از شروع يعني 31: 7 سوالات پخش شده. آموزش و پرورش گردن نمي‌گيرد. در حوزه‌هايي مثل گرگان تا 30: 8 بچه‌ها داخل مي‌رفتند. اين در شرايطي است كه حتي 25 صدم هم در تراز تاثير دارد و آن را 500 تا بالا پايين مي‌كند. در اين روش، پايداري برخورد ديده نمي‌شود، در صورتي‌كه كنكور يك روز است، براي آن روز كلي تمهيدات است؛ نيروي انتظامي، سپاه، وزارت كشور هستند. ممكن است اينترنت سراسري را قطع كنند، اشكالي هم ندارد. اما الان نمي‌توانند اين كار را براي امتحانات نهايي بكنند چون هر روز امتحان است. از اول خرداد تا آخر ماه امتحان داريم؛ دهم، يازدهم روزهاي زوج و دوازدهم روزهاي فرد. تمام روزها درگيرند، حتي اگر گردن سازمان ملي سنجش هم بيفتد، نمي‌تواند از پس يك امتحان يك ماهه در كشور و امنيتش بربيايد. عملا حق و ناحق زيادي مي‌شود. همين امتحان نهايي قرار است روي 60 درصد كنكور بچه‌ها تاثير بگذارد. حتي كسي كه كنكور انتخاب رشته نمي‌كند، سال بعد براي ترميم بايد دهم و يازدهم را شركت كند و اين ترميم نمره را داشته باشد. در عين حال نمرات نمي‌تواند در امتحانات متفاوت، تراز مساوي بدهند. ممكن است 20 امسال شيمي، تراز 10 هزار بدهد، اما 20 شيمي پارسال، 12 هزار بدهد چون سخت‌تر بوده. اگر دانش‌آموزي امسال درسي را 20 بگيرد، اگر امتحان آسان باشد ترازش 10 هزار مي‌شود، اگر بدشانسي بياورد و پشت كنكور بماند، يك تراز 10 هزار دستش است كه سال بعد دوباره بايد شيمي را امتحان بدهد كه تراز جديدش مشخص شود. اين مساله استرس فراواني براي بچه‌ها ايجاد كرده، حتي در حوزه‌هايي مثل تنكابن، معلم عربي، عربي را رسانده، معلم شيمي، شيمي را.» از نگاه تيموري، بچه‌هاي دهم و يازدهم استرس كنكور را ندارند و هنوز نمي‌دانند راس تايم رسيدن در امتحان چقدر مهم است. «دانش‌آموز پايه یازدهمی ساعت 10: 7 رسيده، راهش ندادند، صفر رد شده. او بايد تا سال بعد بايستد، شيمي دهم و يازدهم را باهم امتحان بدهد. اگر در شهريور شيمي را امتحان دهد، آن نمره براي ترميم معدل و تاثيرش در كنكور تاثيرگذار نيست. اين يكي از مشكلات اساسي است. شما 50 درصد كنكور را تستي مي‌دهيد، 50 درصد ديگر معدل‌تان است كه شامل همه درس‌ها مي‌شود، آنهم با اين وضعيت امتحان گرفتن.» بحث تقلب در امتحانات نهايي و كنكور بحث جديدي نيست، اما آنچه آن را مهم مي‌كند بخشنامه جديد است كه سال دهم و يازدهم را هم به معدل تاثيرگذار در كنكور افزوده است. و بي‌تفاوتي مسوولان كه همچنان مساله را از اساس انكار مي‌كنند. از نگاه آنها هيچ‌وقت هيچ جا تقلبي صورت نمي‌گيرد و نگرفته است. اما كاش سرنوشت بچه‌هاي پشت كنكور را كمي بيشتر جدي بگيرند و براي حل اين بحران‌ها اقدامي كنند.
اسامی مناطق و نواحی آموزش پرورش نزد روزنامه محفوظ است