جامعه‌شناسی فرصت‌ها وچالش‌های معلم بلاگرها-1
سيدجواد حسيني
معلم‌بلاگرها پديده جديدي هستند كه در سپهر تعليم تربيت ظهور يافته‌اند. تحليل وضعيت معلم‌بلاگرها در چهار قلمرو قابل بحث است.
١- معلم بلاگرها در چه فضايي به وجود آمدند؟
جهان از حيث ارتباطي چهار موج را پشت سر گذاشته است. موج رئاليستي يا فيزيكال كه ارتباطات از طريق حركات و سپس تصوير و كلام و نوشتن و چاپ ممكن شد. پس از آن بشر به دومين موج حوزه ارتباطات با اختراع تلگراف، تلفن، راديو، تلويزيون و خصوصا اينترنت گام نهاد كه از اين مرحله به دنياي ديجيتال تعبير مي‌شود. آرام آرام اينترنت آنچنان اهميتي پيدا كرد كه دوگانه واقعيت و مجاز شكل گرفت. بخش مهمي از زندگي در پرتو تردد امواج به جاي افراد و در بستر فعاليت‌هاي مجازي ظهور يافت؛ به گونه‌اي كه موجب ورود دنياي انسان‌ها به سومين موج ارتباطي يعني جهان منتال با مشخصه واقعيت مجازي شد. واقعيت مجازي به اين حقيقت اشاره مي‌كند كه ديگر دوگانه واقعي – مجازي بي‌معناست؛ زيرا واقعي‌ترين شكل زندگي انسان‌ها مجازي است. و بالاخره در استمرار حوزه ارتباطات انساني، هوش مصنوعي پديدار شد و چهارمين شكل زندگي يعني متاورس را خلق کرد. دنياي بشري در دوره‌هاي ديجيتالي، منتالي و متاورس آنچنان دگرگون شد كه جامعه‌شناسان در كنار دو جهان هميشگي واقعي و آرماني از جهان سوم نام بردند و به عبارتي جهان از حالت دو جهانه (واقعي و ايده‌آلي) به سه جهانه بودن بسط يافت. جامعه‌شناسان اين جهان سوم را با تعابير متفاوتي مورد بازشناسي قرار دادند.
جهان مجازي، جهان شبكه‌اي به قول كاستلز، جهان ريزوماتيك به قول ذيل دلوز، جهان اطلاعاتي به تعبير آومرسا و همچنين اينجانب نيز اين جهان را به جامعه توفاني (داراي دگرگوني‌هاي سريع، فراگير، بنيادين، ناشناخته، مبهم و غافلگيركننده) نام نهاده‌ام. جامعه‌شناسان خصوصيات جهان جديد را اين گونه توصيف مي‌كنند: جهاني غيرخطي، افقي صاف، جهاني سيال، شكننده و جهاني گمنام ، جهاني داراي حركت‌هاي خودجوش مولكولي، جهاني داراي انبوهي و تكثر، معنازا و معنازدا، جهاني با شاخص نفي هرگونه وحدت، انسجام و استيلا.
در چنين جهاني بسياري از نقش‌هاي گذشته تغيير يافته‌اند، برخي تعديل شده‌اند و البته بسياري ديگر از نقش‌ها به وجود آمده‌اند. نقش‌هاي جديدي چون وبلاگ‌نويسي، اينفلوئنسر و بلاگر. بلاگرها و معلم‌بلاگرها در چنين فضايي ظهور يافته و بسط پيدا کرده‌اند.
بلاگرها در قلمروهاي مختلفي فعال شده‌اند؛ بيوتي بلاگر، فشن بلاگر، بلاگرهاي گردشگري و سفر بلاگرهاي غذا و خوراك، بلاگرهاي خودرو، بلاگرهاي دكوراسيون، بلاگرهاي اقتصادي، بلاگرهاي كسب و كار، بلاگر روانشناس، بلاگرطنز از آن جمله‌اند. معلم بلاگرها نيز نوعي از بلاگرها هستند كه به دو گروه تقسيم مي‌شوند؛ اول معلم‌بلاگرهايي كه در هر يك از قلمروهاي فوق فعالند و دوم معلم بلاگرهايي كه در عرصه آموزش وياددهي – يادگيري فعاليت مي‌كنند كه در ادامه به اين گروه دوم معلم بلاگرها مي‌پردازيم و فرصت‌ها و چالش‌هايي كه اين دسته از معلم‌بلاگرها در عرصه آموزش بروز داده‌اند را مورد ارزيابي قرار مي‌دهيم. ابتدا بايد ديد كه چرا اين معلم بلاگرها در حال گسترشند و چه فرصت‌ها و كاركردهاي مناسبي را براي تعليم و تربيت مي‌توانند، ايجاد كنند. به عبارت بهتر فرصت‌هاي معلم بلاگري در عرصه تعليم وتربيت كدامند.
٢- فرصت‌هاي معلمبلاگري
اولين فرصت معلمبلاگري، خلق موقعيت‌هاي بديع، جذاب، متنوع و جديد يادگيري است كه از جمله كاركردهاي مناسب براي تعليم وتربيت محسوب مي‌شود. يادگيري جذاب و با كيفيت، يادگيري كه به قول ويليام گلاستر در حين آموزش ۵ نياز از جمله حس قدرت و حس مفيد بودن و نيز استراحت و تفريح را همزمان پاسخ مي‌دهد. دومين كاركرد معلم‌بلاگرها امكان يادگيري غوطه‌ور است. فضاي معلم بلاگري اين فرصت را ايجاد مي‌كند كه در جريان يادگيري، همه حواس دانش‌آموزان را با خود در جريان يادگيري به كار بگيرد و درگير کند.
سومين كاركرد فضاي آموزشي معلم بلاگرها، به امكان يادگيري خصوصي شده يا انفرادي شده (IAP) مربوط مي‌شود، زيرا در اين فضا امكان انعطاف حداكثري در جريان آموزش وجود دارد و با اين فرصت مي‌توان امكان آموزش انفرادي شده مبتني بر تفاوت‌هاي فردي دانش‌آموزان را به وجود آورد و اين نوع آموزش در مقابل آموزش فرمال، يكدست‌ساز و كارخانه‌اي قرار مي‌گيرد كه شوربختانه آموزش وپرورش ايران هم‌اكنون از آن سخت در رنج است. چهارمين فرصتي كه فضاي آموزشي معلم بلاگري موجب مي‌شود، امكان يادگيري معكوس مقاوم و مكمل است. در يادگيري معكوس، دانش‌آموز از نقش يك يادگيرنده منفعل به يادگيرنده فعال و مشاركتي تبديل مي‌شود. در اين نوع يادگيري، دانش‌آموز و معلم نسبت به محتوايي كه هر دو از آن خبر دارند، فضاي يادگيري را رقم مي‌زنند و علاوه بر انگيزش دانش‌آموزان، خلاقيت ايشان نيز امكان ظهور بيشتري مي‌يابد و معلمان در نقش تسهيلگر ظاهر مي‌شوند و امكان رويكرد ساختن‌گرايي بيشتر مهيا مي‌شود. به اين ترتيب تعليم و تربيت بانك مانند به تعليم تربيت مبتني بر گفت‌وگو تغيير جهت مي‌دهد. همچنين در فضاي معلمبلاگري، امكان آموزش‌هاي مكمل و نيز مقوم براي برخي دانش‌آموزان بيش از پيش فراهم مي‌آيد.
پنجمين كاركرد مناسب معلمبلاگري به امكان يادگيري موزاييكي به جاي يادگيري خطي مربوط مي‌شود. در يادگيري خطي، يادگيري يك‌جانبه و مكانيكي محقق مي‌شود و تفكر تك‌سبب بينانه و تك‌عاملي در دانش‌آموزان شكل مي‌گيرد و نوعي درك جزيره‌اي از واقعيات زندگي در بينش دانش‌آموزان پديدار مي‌شود. حال آنكه در يادگيري موزاييكي، نگاه چند سبب‌بين و چندوجهي و ارگانيكي در جريان آموزش رخنمون مي‌شود كه نتيجه آن پرورش انسان‌هاي چندساحتي و در نتيجه جامعه متعادل و متكامل خواهد بود.
ششمين فرصت اتمسفر معلمبلاگري، امكان يادگيري انشايي به جاي يادگيري املايي است. متاسفانه در نظام آموزشي موجود، جريان يادگيري و آموزش بيشتر به سمت يادگيري و آموزش از نوع املا و ديكته‌گويي است، حال آنكه در تعليم و تربيت مدرن، رويكردهاي آموزشي به سمت يادگيري – ياددهي از جنس انشاست كه با كوشش‌هاي دروني و خلاقيت و ابتكار همراه است.
هفتمين فرصت را بايد به امكان يادگيري آسان و منعطف به جاي يادگيري ديسيپليني و آهنين مربوط دانست كه در فضاي معلمبلاگري دانش‌آموزان راحت‌تر، آسان‌تر، انعطاف‌پذيرتر و رها از قيود بروكراسي خسته‌كننده كلاس و مدرسه آموزش مي‌بينند.
هشتمين كاركرد مثبت آموزش در فضاي معلمبلاگري، امكان يادگيري بهره‌ورانه و كم‌هزينه و مقرون به‌صرفه به جاي يادگيري‌هاي سنگين و پرهزينه است. امروز تامين فضاهاي مدرسه و در كنار آن تجهيزات و تامين معلم و… هزينه‌هاي سنگيني را بر گردن دولت‌ها مي‌گذارد، حال آنكه در فضاي معلمبلاگري بدون هزينه‌هاي سنگيني امكان آموزش فراهم مي‌شود. نهمين فرصت، امكان يادگيري عادلانه، سريع و دردسترس است. دهمين امكان، يادگيري رها از قيود زمان، مكان و هنجارهاست.
يازدهمین امكان، يادگيري بانشاط همراه با غني‌سازي اوقات فراغت و بالاخره دوازدهمين كاركرد معلمبلاگري را مي‌توان به امكان يادگيري توام با شبكه‌سازي و هوادارانه بودن مربوط دانست كه همگي از جمله فرصت‌هاي مهمي به شمار مي‌آيند كه معلمبلاگري در عرصه آموزش و يادگيري مي‌تواند از خود بروز دهد.
٣- چالش‌هاي معلم بلاگري در حوزه آموزش
اما در كنار اين فرصت‌هاي يادگيري، معلم بلاگري چالش‌هايي را در عرصه يادگيري نيز موجب مي‌شود كه به اختصار به آنها خواهيم پرداخت.
اصولا فضاي مجازي و اينترنتي و آنلاين مي‌تواند در سه قلمروی ابزار آسيب، محتواي آسيب و اعتياد ارتباطي موجبات آسیب‌ها براي كاربران را فراهم آورد. معلم بلاگرها نيز در هر سه قلمرو مي‌توانند آسيب‌هايي را براي دانش‌آموزان موجب شوند. معلم بلاگرها به عنوان ابزار آسيب چگونه بروز مي‌كنند؟ اواخر دهه ۸۰ بود كه دانش‌آموزي به اسم بيژن توسط معلمي تهديد مي‌شد و او جملات نامفهوم، ترسناك با لرز و ترس را بيان مي‌كرد و فيلم اين دانش‌آموز توسط معلم انتشار يافت و در فضاي مجازي دست به دست شد. اگر چه بيژن مشهور شد اما همين مشهور شدن باعث ترك تحصيلي او شد و سرنوشتش را تغيير داد. سال ۱۳۹۵ دانش‌آموز اصفهاني، سجاد رضايي توسط معاون انضباطي مدرسه تنبيه مي‌شود و موبايل را روي سرش مي‌گذارد و ترس و لرز او را به تصوير مي‌كشد و در فضاي مجازي پخش و دست به دست مي‌شود يا معلم ديگري كه از كاشت ناخن دانش‌آموز فيلم گرفت و در فضاهاي مجازي پخش كرد. فعاليت‌هاي معلماني كه قصد بلاگر شدن و مخاطب خاص پيدا كردن و افزايش فالوور‌ها يا گاهي هم به قصد درآمد اتفاق مي‌افتد، از اين جمله‌اند. اين نوع فعاليت‌ها نقض حريم خصوصي دانش‌آموزان است كه از جمله چالش‌هاي معلمبلاگري است. در كنار اين موضوع مهم, كاهش تمركز دانش‌آموزان بر وظايف اصلي نظام تعليم و تربيت كه مدرسه بر دوش آنها مي‌گذارد. ادامه دارد
منبع؛روزنامه اعتماد 2 مهر 1403 خورشیدی