خاورمیانه بر لبه پرتگاه
به واسطه تغيير معادلات خاورميانه و قرار گرفتن منطقه بر لبه پرتگاه رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي تلاش دارند تا به مقوله‌هايي چون وضعيت حزب‌الله بعد از شهيد نصرالله، پاسخ احتمالي تهران به ترور رهبر متحد نزديك خود و چرايي ناتواني جهان در برابر اسراييل بپردازند. در همين راستا روزنامه اعتماد تلاش داشته تا به شكلي اجمالي نگاه برخي از رسانه‌هاي معتبر جهان به تحولات اخير را بررسي كند.
فارين پالسي: محاسبات اسراييل درباره «حزب‌الله بعد از نصرالله» نادرست است/ مقاومت لبنان عقب‌نشيني نمي‌كند
نشريه فارن پالسي، در مقاله‌اي به قلم دانيل بايمن، عضو ارشد مركز مطالعات راهبردي و بين‌المللي و استاد دانشكده خدمات خارجي دانشگاه جورج تاون به تحليل تبعات شهادت سيد حسن نصرالله در منطقه مي‌پردازد و اين پرسش را مطرح مي‌كند كه آيا اسراييل با ترور رهبر حزب‌الله ممكن است در مسير شكست در برابر اين جنبش قرار بگيرد؟ بايمن مدعي است: ترور سيد حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله و ديگر فرماندهان ارشد اين گروه در هفته‌هاي اخير بخشي از تغيير چشمگير رويكرد رژيم اسراييل در قبال اين جنبش مقاومت لبناني است. راهبرد ديرينه اين رژيم در تلاش براي بازدارندگي حزب‌الله جاي خود را به راهبرد ديگري داده است: به ادعاي اين تحليلگر اسراييل با بمباران بي‌رويه مواضع حزب‌الله در تلاش است تا اين بازيگر را (به ادعاي) خود عقب رانده و در موضع ضعف قرار دهد. اسراييل به زعم خود اميدوار است تا حزب‌الله با خروج رزمندگانش از منطقه مرزي اسراييل (سرزمين‌هاي اشغالي) موافقت كند و سپس آتش‌بس گسترده‌تري را بپذيرد، آتش‌بسي كه اسراييل را قادر مي‌سازد تا 60 هزار اسراييلي فراري از مرزهاي شمالي سرزمين‌هاي اشغالي را به مناطق مسكوني بازگرداند.
اما نويسنده فارين پالسي معتقد است اسراييل درگير محاسبات اشتباهي شده است. درست است كه حزب‌الله ضربه سختي خورده و اين امكان وجود دارد در كوتاه‌مدت گزينه عقب‌نشيني تاكتيكي را برگزيند، اما اين جريان به هيچ روي از نظر راهبردي عقب‌نشيني نخواهد كرد. اصولا ماهيت حزب‌الله و چينش كادر رهبري و فرماندهي اين گروه به گونه‌اي است كه بايد در مقابل اسراييل بايستند؛ در واقع، حزب‌الله به عاملي بازدارنده در برابر اسراييل تعريف شده است. بايمن در بخش ديگري از تحليل خودمدعي است كه بر هم زدن تشكيلات نظامي حزب‌الله نيز به هيچ روي امكان‌پذير نيست. حزب‌الله، جنبشي اعتقادي و رزمي است كه هر دو اين عوامل به شدت در تاروپود ملي گرايي لبنان تنيده شده‌اند و رهبري فرهمند سيد حسن نصرالله نيز اين سه عامل را به خوبي به هم پيونده داده است. از سوي ديگر، تجربه اسراييل به خوبي نشان داده است حتي گروه‌هاي بسيار كوچك‌تر از حزب‌الله نيز بارها توانسته‌اند ضربات سختي به اين رژيم وارد كنند. بايمن با يادآوري برخي مثال‌هاي تاريخي، به حمله حماس در 7 اكتبر اشاره مي‌كند و مي‌افزايد كه اين گروه، حتي با توجه به سال‌ها محاصره همه‌جانبه از سوي اسراييل، توانست عمليات بسيار پيچيده‌اي را عليه اسراييل رقم زند. پس، با توجه به اينكه در گذشته، حزب‌الله خود را قوي و مصمم نشان داده است، بعيد به نظر مي‌رسد تن به خواسته‌هاي اسراييل بدهد. اين تحليلگر امور راهبردي معتقد است جنبش‌هايي با ساختار حزب‌الله به ندرت با كنار رفتن رهبري كليدي، حتي رهبر قدرتمندي مثل نصرالله، شكست مي‌خورند. اسراييل در دهه‌هاي اخير، بسياري از رهبران مقاومت در منطقه را ترور كرده، اما هرگز نتوانسته راه مبارزه را مسدود كند. گروه‌هايي كه به خوبي نهادينه شده‌اند، اغلب داراي رويكردي عميق و برنامه‌هاي جانشيني روشن هستند، گزاره‌هايي كه نابودي شان را از طريق كنار زدن سر رهبري سخت‌تر مي‌كند. اگرچه اسراييلي‌ها مكرراً شخصيت‌هاي ارشد حماس را ترور كردند، اين سازمان تحت رهبران جديد سازماندهي شد و به جنگ ادامه داد. نصرالله مدت‌هاست هدف جوخه ترور اسراييل بود و تقريبا به‌طور قطع برنامه‌اي براي جانشيني داشت (امروز گزينه احتمالي جانشيني نصرالله، هاشم صفي‌الدين است) كه گروه را قادر مي‌سازد به راه خود ادامه دهد. به علاوه، از نظر بايمن اين ترورها مي‌تواند مواضع گروه‌هاي مقاومت را در مقابل اسراييل سرسختانه‌تر كند. اسراييل در سال 1992، سيد عباس الموسوي، سلف سيد حسن نصرالله را ترور كرد. اما جنبش با روي كار آمدن سيد حسن نصرالله با قدرت بيشتري ادامه يافت و حتي توانست به اشغال هجده ساله اسراييل در جنوب لبنان پايان دهد. اين جنبش رفته رفته تقويت شد و به ارتشي در كلاس ملي تبديل گشت. از سوي ديگر، حزب‌الله از متحد منطقه‌اي همچون ايران برخوردار است كه در امور مستشاري و راهبردي مي‌تواند به اين بازيگر كمك كند.
گاردين: ترور نصرالله، ايران و امريكا را در شرايط دشواري قرار داد/ پاسخ تهران چيست؟
پاتريك وينتور، سردبير بخش ديپلماسي روزنامه گاردين نيز در يادداشتي معتقد است ترور سيد حسن نصرالله از سوي اسراييل، ايران را در موقعيت سرنوشت‌سازي قرار مي‌دهد و ايالات‌متحده را نيز تحقير مي‌كند. پس‌اين رويداد مي‌تواند پيامدهاي گسترده‌اي براي تهران و واشنگتن به دنبال داشته باشد. وينتور مدعي است: هنگامي كه آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده، روز جمعه در نيويورك به خبرنگاران گفت كه روزهاي آتي مسير آينده خاورميانه را مشخص خواهد كرد، قادر نبود مسائلي را پيش بيني كند كه مي‌تواند منطقه را بيشتر به سمت بن بست هدايت كند. حتي اگر در آن بازه زماني، او اميدوار بود كه حزب‌الله و اسراييل را متقاعد خواهد كرد كه از لبه پرتگاه كنار روند، اما امروز اين اميد كم‌رنگ شده است. اكنون، با تاييد ترور سيد حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، منطقه پس از يازده ماه سرانجام از لبه پرتگاه عبور كرده و به جايي رسيده كه واقعا پيش از اين در آن قرار نداشته است. همه نگاه‌ها به پاسخ احتمالي تهران است. به اعتقاد سردبير ديپلماسي گاردين، اين كشور با انتخاب سرنوشت‌سازي مواجه است كه همواره به دنبال اجتناب از آن بوده است، انتخابي كه به نظر مي‌رسد دولت چهاردهم را در شرايط دشواري قرار داده؛ دولتي كه خواهان تشديد تنش نيست. به ادعاي وينتور، عمل گرايي ممكن است باعث شود ايران به حزب‌الله توصيه كند تا خسارات وارده را جبران كرده و آتش‌بسي را بپذيرد كه ماحصلش صلح در غزه نباشد. با اين همه بعيد است تهران چنين خواسته‌اي داشته باشد و حزب‌الله تن به اين پيشنهاد (ادعايي) دهد. اين جنبش بارها متعهد شده تا زماني‌كه جنگ در غزه جريان دارد، به حمايت از مردم اين منطقه ادامه خواهد داد و تلاش خواهد كرد تا اسراييل را در غزه متوقف كند.
به‌زعم سردبير ديپلماسي گاردين، از منظر مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور جديد ايران، هماني كه با وعده لغو تحريم‌هاي اقتصادي و تا حدي با تعامل سازنده با غرب انتخاب شد، شهادت سيد حسن نصرالله بدترين اتفاق ممكن بود. سيد عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران نيز به تازگي يك هفته تمام را در نيويورك در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل گذراند و با سياستمداران اروپايي مانند آنالنا بائربوك، وزير خارجه آلمان و ديويد لمي، وزير خارجه بريتانيا ديدار كرد و در تلاش براي متقاعد كردن آنها جهت گشودن بن‌بست مذاكرات هسته‌اي بود. حال ماجراجويي‌هاي خطرناك اسراييل در منطقه به مانعي بزرگ بر سر راه برنامه‌هاي پزشكيان بدل شده است.
پس از آن، رافائل گروسي، رييس آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، نسبت به دور شدن تهران و غرب از توافق درباب مسائل هسته‌اي ابراز نگراني كرد. به ادعاي گاردين ترور نصرالله كار را براي رييس‌جمهور اصلاح‌طلب و خواهان تعامل با غرب سخت‌تر مي‌كند. پزشكيان معتقد است در شرايط كنوني صبر استراتژيك بهترين گزينه در مقابل اسراييل است. پيشتر ايران در برابر ترور اسماعيل هنيه از صبر استراتژيك پيروي كرد، چراكه خواهان افزايش تنش نبود. در آن بازه زماني قرار بر اين بود كه آتش‌بس در غزه محقق شود؛ توافقي كه هرگز محقق نشد، زيرا از نظر ايران، ايالات‌متحده نتانياهو را به اندازه كافي براي صلح تحت فشار قرار نداد. اكنون، پزشكيان به ادعاهاي ايالات‌متحده تمايلي نشان نمي‌دهد، هر چند باور دارد راه ديپلماسي، و نه گزينه نظامي، تنها گزينه براي عبور از بحران حاكم است. با نزديك شدن به انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا، به نظر مي‌رسد واشنگتن گزينه‌هاي بسيار كمتري براي جلوگيري از بحران منطقه‌اي دراختيار داشته باشد. نتانياهو مدعي است برنده ميدان است و در مسير پيروزي كامل قرار دارد. اين موضع‌گيري موجب شده تا كاخ سفيد نتواند به راحتي اسراييل را تحت فشار قرار دهد.
سي‌ان‌ان: آينده مبهم خاورميانه/ منطقه در آستانه عصر رويارويي فرسايشي و ويرانگر قرار دارد
خبرگزاري سي‌ان‌ان در گزارشي به پيامدهاي ترور سيد حسن نصرالله و چشم‌انداز درگيري‌ها در لبنان و منطقه پرداخته است. سي‌ان‌ان در وبگاه خود مدعي است: 48 ساعت گذشته خاورميانه به واسطه ترورحسن نصرالله و بمباران سراسر لبنان در گير التهاب است و بار ديگر نگراني از جنگي تمام عيار افزايش پيدا كرده است. به‌زعم سي‌ان‌ان، ترور سيد حسن نصرالله درگيري بين اسراييل و حزب‌الله در لبنان را تشديد خواهد كرد و ممكن است دامنه درگيري‌ها به سراسر منطقه سرايت كند. اسراييل مدعي است «دوران جديد» جنگ با حركت «مركز ثقل» آن به سمت شمال آغاز شده است. يكي از اهداف جنگ اعلام شده، بازگرداندن ده‌ها هزار اسراييلي فراري از مرز است. در همين حال، حزب‌الله متعهد شده تا پايان خونريزي در غزه و اشغال اين منطقه به دست اسراييل، حملات را متوقف نكند. به گفته مقامات دولت لبنان، صدها هزار نفر در لبنان به دليل درگيري‌هاي اخير آواره و بيش از هزار نفر از زمان تشديد حملات هوايي در هفته گذشته كشته شده‌اند. اسراييل احتمال تهاجم زميني به لبنان را مطرح كرده است كه در صورت انجام، چهارمين تهاجم رژيم اسراييل به اين كشور در 50 سال گذشته خواهد بود. همه اين تحولات با ترور برجسته‌ترين رهبران حزب‌الله رخ داده و رو به تشديد است. سي‌ان‌ان مدعي است اين به معناي حركت به سمت جنگي تمام عيار در منطقه است. از سوي ديگر، سي‌ان‌ان به نقش غيرمستقيم ايالات‌متحده در دامن زدن به تنش نيز مي‌پردازد. كاخ سفيد ادعا كرده «هيچ اطلاع يا مشاركتي» در حمله روز جمعه اسراييل به بيروت و ترور سيد حسن نصرالله نداشته است. با اين حال جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا از ترور سيد حسن نصرالله استقبال كرد، ولي در عين حال خواستار كاهش تنش شد. به نظر تناقضي جدي در مواضع رييس‌جمهور امريكا و متحد اصلي اسراييل در منطقه وجود دارد. ناظران هشدار مي‌دهند ترور نماد مقاومت در منطقه، نه تنها حزب‌الله، كه ساير گروه‌ها را تحريك خواهد كرد عليه اسراييل و ايالات‌متحده وارد عمل شوند. اين به معناي گسترش درگيري است. سي‌ان‌ان پيشتر به نقل از يك مقام ارشد دولت و يك مقام امريكايي گزارش داد كه ايالات‌متحده احتمال يك تهاجم زميني محدود به لبنان‌را قريب الوقوع مي‌داند، زيرا اسراييل نيروهايش را به مرز شمالي منتقل كرده است. با اين حال، اين مقامات تاكيد كردند كه به نظر نمي‌رسد اسراييل هنوز در مورد انجام حمله زميني تصميم قطعي گرفته باشد. اوايل روز شنبه، پيتر لرنر، سخنگوي ارتش اسراييل مدعي شد ارتش اين رژيم در حال آماده شدن براي تهاجم زميني است، اما اين تنها يك گزينه در حال بررسي است و نه تصميمي قطعي. با همه اين اوصاف، آنچه مشخص است، تهاجمات اسراييل عليه رهبران و رزمندگان حزب‌الله، و همچنين سراسر خاك لبنان فعلا ادامه دارد. اين امر مي‌تواند با تهاجم زميني وارد مرحله تازه‌اي شود و جنگي فرسايشي، همه گير، و ويرانگر را در منطقه رقم زند. با گذشت نزديك به يك سال از آغاز جنگ در غزه، به نظر چشم‌انداز صلح در خاورميانه از هميشه كم‌رنگ‌تر شده است و ادامه ماجراجويي‌هاي خطرناك اسراييل مي‌تواند واكنش تند جبهه مقاومت را به دنبال داشته باشد. تحليلگران مي‌گويند كه عقب‌نشيني‌هاي مقطعي حزب‌الله صرفا تاكتيكي است و بعيد است كه اين جنبش در نتيجه اقدامات اخير اسراييل تضعيف شده باشد. حنين قدر، يكي از اعضاي ارشد موسسه واشنگتن و نويسنده كتاب «سرزمين حزب‌الله» به سي‌ان‌ان گفت كه اگرچه حزب‌الله ضربات سختي متحمل شده، قدرت بازيابي خود را دارد و اين‌بار و تحت رهبري جديدش ممكن است رويكرد سخت‌تري عليه اسراييل در پيش گيرد. يك مقام ارشد امريكايي در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان مدعي شد ايالات‌متحده بر اين باور است ايران در صورت اطمينان از تضعيف حزب‌الله و از دست دادن اين متحد منطقه‌اي خود، به‌طور مستقيم وارد مناقشه خواهد شد. با اين حال به نظر مي‌سد، در شرايط كنوني ايران با رويكردهاي ديپلماتيك و حمايت لجستيكي از حزب‌الله، درصدد تقويت اين جنبش است.
نيويورك تايمز: چرا نتانياهو متوقف نمي‌شود/ پشت پرده انفعال چين و روسيه و اعراب
راجر كوهن، نويسنده و روزنامه‌نگار برجسته امريكايي با انتشار يادداشتي در نيويورك تايمزمدعي شد: در طول تقريبا يك سال جنگ در خاورميانه، قدرت‌هاي بزرگ ثابت كرده‌اند كه قادر به توقف درگيري‌ها نيستند. شكست اين گروه از بازيگران نشان‌دهنده دنياي پرتلاطم اقتدار غيرمتمركز است كه احتمالا ادامه خواهد داشت.مذاكرات آتش‌بس بين اسراييل و حماس براي پايان دادن به درگيري‌ها در غزه كه ايالات‌متحده مدعي بود پيشرفت‌هاي زيادي به دست آورده، به نتيجه نرسيد. تلاش كنوني تحت رهبري غرب براي جلوگيري از جنگ تمام عيار ميان اسراييل و حزب‌الله در لبنان نيز صرفا با هدف جلوگيري از وقوع فاجعه‌اي ديگر در حال انجام است. پس از ترور حسن نصرالله، شانس موفقيت ميانجي‌ها عميقا نامشخص است.اين نويسنده در ادامه آورد، ريچارد هاس، رييس بازنشسته شوراي روابط خارجي گفته بود: «در دنيايي كه نيروهاي گريز از مركز بسيار قوي‌تر از نيروهاي متمركز هستند، قدرت و ظرفيت استفاده از آن در دستان بازيگران متعددي قرار دارد.» به باورش خاورميانه اولين مطالعه موردي اين چندپارگي خطرناك است. گروهي از ناظران مدعي‌اند: ترور حسن نصرالله، رهبري كه بيش از سه دهه حزب‌الله را مديريت كرد و مردي كه اين سازمان شيعي را به يكي از قدرتمندترين نيروهاي مسلح غيردولتي جهان تبديل كرد، درگير خلئي شده كه از ميان بردنش زمان بر است. نيويورك تايمز مدعي است، شرايط كنوني حتي ممكن است زمينه را براي رويارويي ميان اسراييل و ايران هموار كند. ژيل كپل، كارشناس برجسته فرانسوي در خاورميانه و نويسنده كتابي درباره تحولات جهان از 7 اكتبر، در اين باره ادعا كرد: «نصرالله نماينده همه‌چيز براي حزب‌الله بود و حزب‌الله متحد جدي ايران قلمداد مي‌شود.»
نيويورك تايمز در ادامه آورد، براي سال‌هاي متمادي، ايالات‌متحده تنها كشوري بود كه مي‌توانست بر اسراييل و كشورهاي عربي فشار سازنده وارد كند. اين كشور براي تحت تاثير قرار دادن اسراييل اهرم‌هاي زيادي دارد از جمله كمك‌هاي نظامي. اما اتحاد آهنين با اسراييل براساس ملاحظات استراتژيك و سياسي داخلي و همچنين ارزش‌هاي مشترك، به اين معني است كه واشنگتن هيچگاه ارسال تسليحات به اسراييل را قطع نمي‌كند. به باور ناظران فارغ از اينكه چه كسي در كاخ سفيد مستقر باشد، ايالات‌متحده كنار اسراييل قرار خواهد گرفت. اين همان گزاره‌اي است كه موجب شد تا دانشگاه‌هاي امريكايي تا خيابان‌هاي اروپا در اعتراض به انفعال غرب واكنشي تند نشان دهند. ريچارد هاس، با استناد به اين مولفه مدعي شد: «اگر سياست ايالات‌متحده در قبال اسراييل تغيير كند، اين تغيير حاشيه‌اي و كم رنگ خواهد بود.» علاوه بر امريكا ديگر قدرت‌ها نيز اساسا ناظر بوده‌اند. چين، واردكننده بزرگ نفت ايران و حامي اصلي هر رخدادي كه ممكن است نظم جهاني به رهبري امريكا را تضعيف كند، علاقه چنداني به پوشيدن رداي ميانجي ندارد.روسيه نيز تمايل چنداني نشان نداده، به ويژه در آستانه انتخابات 5 نوامبر در ايالات‌متحده. اين بازيگر نيز كه با ايران در حوزه نظامي روابط نزديكي تعريف كرده به دنبال هرگونه فرصتي است تا با توسل بدان بتواند ايالات‌متحده را در منجلاب خاورميانه فرو برد. در ميان قدرت‌هاي منطقه‌اي نيز هيچ يك به اندازه كافي قوي و متعهد به آرمان فلسطين نيستند كه بتوانند روياروي اسراييل قرار بگيرند. در اين ميان صرفا ايران متعهد است، بازيگري كه خواهان تنش نيست. مصر نيز از هجوم آوارگان فلسطيني مي‌ترسد. عربستان‌سعودي به دنبال يك كشور فلسطيني است، اما جان سعودي‌ها را براي اين هدف در خطر قرار نمي‌دهد.در چنين شرايطي آينده صلح ميان اسراييل و فلسطين در ابهام جدي قرار دارد.در اين ميان نتانياهو از تلاش‌هاي جدي امريكا براي عادي‌سازي روابط اسراييل با عربستان‌سعودي كه شايد مهم‌ترين كشور جهان عرب باشد، استقبال نكرده، زيرا بهاي آن تعهد جدي به ايجاد كشور فلسطيني است. گزاره‌اي كه حيات سياسي «بي‌بي» را به خطر مي‌اندازد. ناظران مدعي‌اند، نتانياهو برنامه اش بر طولاني كردن جنگ است تا هم شكست اطلاعاتي اسراييل در جريان حمله هفتم اكتبر را كم‌رنگ جلوه دهد و هم زمينه را براي فرار از اتهام‌هاي كيفري‌اش فراهم كند. او درگير بازي انتظار است تا فرآيند حاكم را تا 5 نوامبر به همين شكل ادامه دهد؛ بازه زماني كه ممكن است دونالد ترامپ، متحد قدرتمندش به قدرت بازگردد.
منبع؛ روزنامه اعتماد 10 مهر 1403 خورشیدی