نگرانی دانشگاهیان از خاموش شدن چراغ کلاس درس دکتر محمد فاضلی
«اعتماد» آخرین واکنش‌ها به اخراج محمد فاضلی را بررسی می‌کند
جای خالی استاد
عصر روز جمعه در نخستین روز بهمن ماه و در شرایطی که افکار عمومی ایرانیان تحت‌الشعاع حاشیه‌های سفر رییس‌جمهور به روسیه قرار داشت، خبری در خصوص «اخراج محمد فاضلی استاد جامعه‌شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشکده شهید بهشتی» ابتدا در شبکه‌های اجتماعی و بلافاصله پس از آن در سایت‌ها و خبرگزاری‌ها منتشر شد که به سرعت برق و باد طول و عرض شبکه‌های اجتماعی را درنوردید و به بحث اصلی ایرانیان در فضای مجازی و محافل کارشناسی بدل شد.
بلافاصله پس از بازتاب‌های وسیع این خبر، خبرگزاری‌های اصولگرای فارس و تسنیم با انتشار گزارش‌های اختصاصی تلاش کردند موضوع را به یک تصمیم اداری صرف تقلیل دهند و اعلام کنند محمد فاضلی به دلیل برخی مسائل روتین اداری از گردونه فعالیت در دانشکده شهید بهشتی خارج شده است! اما در نقطه مقابل تحلیلگران و فعالان سیاسی با یادآوری نحوه برخورد با اساتید دانشگاهی طی سال‌های 84 تا 92، این رویکرد را در مواجهه با اساتید دانشگاهی دگراندیش در دولت‌های اصولگرا مسبوق به سابقه ارزیابی می‌کردند. این دسته از تحلیلگران با اشاره به صدور حکم اخراج بی‍ژن عبدالکریمی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد به این نکته اشاره می‌کردند که برخی افراد و جریانات با استفاده از رویکردهای جناحی و گروهی تلاش می‌کنند برخی افراد همسو را جایگزین آن دسته از اساتیدی کنند که نسبت به موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و…رویکردی انتقادی و سیاسی اتخاذ می‌کنند. اما ساعاتی پس از انتشار حکم اخراج محمد فاضلی، اساتید دانشگاه، فعالان حزبی و سیاسی و تشکل‌های دانشگاهی با انتشار بیانیه‌های حمایتی از وزارت علوم دولت سیزدهم خواستند از حقوق اساتید دانشگاهی در بیان دیدگاه‌های‌شان صیانت و برخوردهای سلبی با جامعه دانشگاهی خودداری کنند.
واکنش محمد فاضلی به اخراجش
در شرایطی که بازار ارزیابی‌های تحلیلی در خصوص چرایی اخراج محمد فاضلی در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی حسابی گرم شده بود، محمد فاضلی در اظهارنظری با تایید خبر اخراجش از دانشگاه شهید بهشتی گفت: «لیست کلاس‌های ترم جدید را که بدون کلاس‌های من منتشر کردند، دانشجویان فهمیده بودند. خبر اول از گروه‌های دانشجویی منتشر شد و بعد هم که دیگر از دیشب عمومی شد.»
محمد فاضلی، استاد دانشگاه در خصوص اخراجش از دانشگاه شهید بهشتی گفت: «جدید نیست. حکم مربوط به ۱۵ شهریور است. من و جمع محدودی که پیگیری می‌کردند مساله حل شود خیلی سعی کردیم رسانه‌ای نشود ولی لیست کلاس‌های ترم جدید را که بدون کلاس‌های من منتشر کردند، دانشجویان فهمیده بودند. خبر اول از گروه‌های دانشجویی منتشر و بعد هم که دیگر از دیشب عمومی شد. دیگر از دست من خارج بود.»
اظهارنظری که بیانگر این واقعیت روشن است که تاریخ دقیق اخراج این استاد جامعه‌شناسی دانشکده شهید بهشتی نه نخستین روز بهمن ماه، بلکه میانه‌های شهریورماه بود. در واقع همان برهه‌ای که خبر اخراج بی‍ژن عبدالکریمی از دانشگاه آزاد رسانه‌ای شده بود، زمانی است که مدیران تازه بر صدر نشسته دولت سیزدهم در ساختار آموزش عالی کشور برنامه‌ریزی دامنه‌داری را برای اخراج اساتید دانشگاهی منتقد تدارک دیده بودند.
واکنش انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها به اخراج محمد فاضلی
یکی از نخستین بیانیه‌های حمایتی با موضوع اخراج محمد فاضلی را انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها به عنوان مجموعه‌ای متشکل از اساتید دانشگاهی صادر کرد. این انجمن در بیانیه خود نوشت: «در شرایطی که جامعه ما به دلیل انواع مشکلات بیش از هر زمانی نیازمند اندیشمندان و خردمندان متعهد و با شهامتی است که توسعه، سربلندی و اعتلای ایران خواست و دغدغه اصلی آنهاست، متاسفانه شاهد حرکتی انحطاط‌آمیز از سوی برخی متولیان امور هستیم. شخصیتی مانند دکتر محمد فاضلی که فارغ از منافع شخصی و گروهی، دانش خود را در خدمت جامعه قرار داده است و با فهم عمیق، مسائل کلیدی جامعه ایران را تحلیل کرده و خطاها و نقصان‌های حاکمیتی در رفع مشکلات کشور را شجاعانه و مشفقانه گوشزد کرده است، به جای اینکه «قدر ببیند و بر صدر نشیند» به بهانه‌های نازل اداری و اِعمال برخی تنگ‌نظری‌های سیاسی، به نحوی حیرت‌آور و بسیار دور از حکمت و خردمندی از دانشگاه اخراج می‌شود.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «دکتر فاضلی که همه همکاران دانشگاهی و دردمندان جامعه ایرانی ایشان را به عنوان جامعه‌شناسی فاضل، توانا، متعهد و دلسوز می‌شناسند، چرا باید از دانشگاه اخراج شود؟ بدون شک حذف دانشگاهیان متعهد همچون دکتر محمد فاضلی خسارات جبران‌ناپذیری را بر نظام دانایی و دانشگاهی کشور تحمیل خواهد کرد و دانشگاه‌ها را از افراد اندیشمند و با شهامت که برای توسعه دانش‌بنیاد ایران و آینده این سرزمین وجودشان بسیار ضروری است، تهی خواهد کرد. انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها ضمن نکوهش این اقدام (اخراج دکتر محمد فاضلی توسط هیات جذب دانشگاه شهید بهشتی) هرگونه اقدام تنگ‌نظرانه مشابه را نه تنها شایسته نظام جمهوری اسلامی ایران نمی‌داند، بلکه آن را در تعارض آشکار با ارزش‌های بنیادین نظام جمهوری اسلامی می‌شمارد. بر این اساس انجمن خواستار تجدیدنظر فوری در این تصمیم است و از مسوولان محترم و در راس آنها رییس‌جمهور محترم مجدانه می‌خواهد مانع از وارد شدن چنین خسارت بزرگی به دانشگاه و جامعه شود و از همه همکاران و تشکل‌های دانشگاهی انتظار دارد به نحو مقتضی و قانونی مراتب اعتراض خود را نسبت به این قبیل رویه‌ها و اقدامات تنگ‌نظرانه و خسارت‌بار اعلام کنند.» انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها، دوم بهمن ۱۴۰۰ جدا از انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه سایر انجمن‌ها، تشکل‌ها و نهادهای مدنی نیز در خصوص رویکردی که از سوی برخی جریانات در مواجهه با اساتید دانشگاه در پیش گرفته شده، دیدگاه‌هایی را مطرح کردند و خواستار شفاف‌سازی رسمی دولت در این خصوص شدند.
علی ربیعی: فقدانی بزرگ برای دانشگاه‌ها
از دیگر چهره‌های سیاسی که در خصوص اخراج محمد فاضلی به اظهارنظر پرداخته بود، علی ربیعی سخنگوی دولت دوازدهم بود که در نامه‌ای خطاب به رییس‌جمهوری نوشت: «حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر رییسی، رییس‌جمهور محترم، با سلام و احترام؛ اخیرا اتفاقاتی در مورد پایان کار برخی از اساتید دانشگاه پیش آمده است که منجر به ایجاد فضای رسانه‌ای منفی شده است. چندی پیش کمیته اجرایی جذب دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ 15/06/1400 تصمیم گرفته است به همکاری با آقای دکتر محمد فاضلی، جامعه‌شناس عضو هیات علمی این دانشگاه خاتمه دهد. ایشان از تاریخ 1/6/1392 به عنوان عضو هیات علمی این دانشگاه مشغول به کار بوده است، نظر به اینکه ایشان همه نمرات علمی و آموزشی ضروری برای ادامه همکاری با دانشگاه را کسب کرده است و دانشگاه به استناد «فقدان صلاحیت عمومی»، حکم به قطع همکاری با ایشان داده است، مایلم چند نکته را در این خصوص به استحضار برسانم.»
1- او در ادامه تاکید کرد: «محمد فاضلی جامعه‌شناس شناخته‌شده‌ای با مکتوبات و آثار علمی زیاد است و اجتماع علمی علوم اجتماعی قطع همکاری با ایشان بر پایه ملاحظات علمی را نمی‌پذیرد. 2- محمد فاضلی فعال رسانه‌ای نیز هست و به علاوه سابقه هشت سال همکاری با دولت‌ها به عنوان معاون مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری و مشاور وزیر نیرو را داراست. اقدام دانشگاه شهید بهشتی بدون تردید در عرصه رسانه‌ها و محافل سیاسی داخل و خارج کشور، اقدامی سیاسی قرائت می‌شود. نامبرده بنابر توصیه رییس دانشگاه از مسیرهای قانونی تعریف شده برای اعتراض اعضای هیات علمی به آرای کمیته اجرایی جذب دانشگاه‌ها در حال پیگیری است. 3- با توجه به اینکه اینجانب نامبرده را از نزدیک می‌شناسم، با وزارت اطلاعات و مسوول جذب وزارت علوم نیز مذاکراتی داشته و آنها نیز ایشان را مورد تایید قرار داده‌اند. همچنین برخلاف برخی حاشیه‌های رایج در فضای سیاسی ایشان فردی معتبر، علمی و کاملا مقید به نظام و انقلاب می‌باشد. حتی چندی پیش از دفتر جنابعالی با ایشان تماس و از طرف حضرتعالی برای ارسال کتاب«ایران، برلبه تیغ؛ گفتارهای جامعه‌شناسی سیاسی و سیاست عمومی» تشکر شده است. علاوه بر اینکه حقوق افراد اندیشمندی که توانایی پیگیری هم ندارند نادیده گرفته می‌شود، نامبرده از نظر اعتقادی نیز مقید بوده و کاملا برای منافع ملی و نظام مفید می‌باشند. خواهشمندم به نحوی دستور مساعدت را صادر فرمایید.»
حسام‌الدین آشنا: آقای رییس‌جمهور لطفا ورود کنید
حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس دولت دوازدهم با انتشار توییتی از شخص رییس‌جمهوری خواست به موضوع ورود کند و اجازه ندهد دانشگاه‌های کشور از حضور اساتید برجسته دانشگاهی خالی شود. آشنا در این توییت نوشت: «آیا انصاف و عقلانیت انقلابی اقتضا می‌کند دانشجویان عزیز دانشگاه شهید بهشتی از دانشور نوآور و دغدغه‌مندی چون دکتر محمد فاضلی محروم شوند.آیا مکاتبه انجمن‌های معتبر علمی کشور با رییس محترم جمهور @raisi_com و مکاتبه دفتر ایشان با وزیر محترم علوم نباید مورد توجه بیشتر قرار بگیرد؟»
حسن نمک‌دوست، روزنامه‌نگار: باید به اخراج دکتر فاضلی معترض بود
یقین دارم دکتر محمد فاضلی به دور از مناسبات ضدعلم و به غایت تنگ‌نظرانه حاکم بر دانشگاه‌ها بهتر از پیش، کار و فعالیت خواهند کرد. اثرش را خواهیم دید. اما این فرقی در ماهیت موضوع ایجاد نمی‌کند و باید به اخراج ایشان معترض بود. آزادی آکادمیک حق دانشگاه و دانشگاهیان است.
عبدالناصر همتی، رییس کل اسبق بانک مرکزی: نشانه‌ای از تلاش برای درهم ریختن ساختار نیروی انسانی دانشگاهی
تسویه اساتید از دانشگاه‌ها به دلایل سیاسی می‌تواند نشانه تصمیم برای درهم ریختن ساختار نیروی انسانی کشور باشد. اخراجی #دکتر_محمد_فاضلی از دانشگاه بهشتی تاسف‌بار است. امیدوارم آقای رییسی و همسرشان به عنوان عضو کمیته جذب این دانشگاه، جلوی این‌گونه اقدامات بایستند.
محسن حاجی‌میرزایی، وزیر سابق آموزش و پرورش: قریب به یک دهه است با محمد فاضلی آشنا هستم. او را اندیشمندی دلسوز و دغدغه‌مند درباره پیشرفت ایران می‌شناسم. در این مدت از ایشان جز خیرخواهی برای ایران ندیده‌ام. امیدوارم متولیان امر با بازنگری در اخراج ایشان زمینه استمرار بهره‌مندی از دانش و تجربه او را فراهم کنند.
منبع:روزنامه اعتماد 3 بهمن 1400 خورشیدی
