جنس دوم
عبدالصمد خرمشاهی
اول خرداد ماه مصادف است با قتل فجیع دختر جوانی به نام رومینا اشرفی که به توهم دفاع از ناموس و از بین بردن لکه ننگ به دست پدرش به قتل رسید. حسب آمارهای موجود به خصوص منابع موثق از جمله نیروی انتظامی بخش عمده‌ای از قتل‌هایی که در ایران صورت می‌گیرد در خانواده‌ها است که باز هم بخش عمده‌ای از این قتل‌ها با انگیزه ناموسی یا از بین بردن لکه ننگ و جلوگیری از بی‌اعتباری و بی‌آبرویی در خانواده‌ها صورت می‌گیرد. قتل زن توسط همسر یا قتل دختر توسط پدر یا برادر از جمله این قتل‌ها است. از منظر تاریخی این‌گونه قتل‌ها ریشه قدیمی دارد و برمی‌گردد به نوع تفکر و باور پاره‌ای از قبایل و طوایف و مردانی که زن را جنس دوم می‌دانند و او را ملک خود می‌دانند. این نوع نگاه که ریشه‌ای تاریخی دارد زن متعلق به مرد است و بدون اجازه او حق ندارد هیچ‌گونه فعالیتی داشته باشد در غیر این صورت و در پی هرگونه شک و تردید و ظن مبنی بر اینکه او در غیاب همسرش مرتکب خیانت شود یا بدون اجازه او بیرون از خانه می‌رود و با مردان بیگانه در تماس است باعث خشونت علیه زن می‌شود که بالاترین نوع خشونت همانا قتل است. قتل‌های ناموسی در بسیاری از کشورها از جمله خاورمیانه مانند افغانستان، پاکستان و کشورهای مشابه صورت می‌گیرد و آمار این‌گونه قتل‌ها بسیار قابل اعتنا است. پاره‌ای از حقوقدانان وجود بعضی از مواد قانونی را موجب تسهیل و ترغیب مردان به این‌گونه قتل‌ها می‌دانند. ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: «قصاص در صورتی ثابت می‌شود که مرتکب پدر یا از اجداد پدری مجنی علیه نباشد و مجنی علیه عاقل و در دین با مرتکب مساوی باشد و باز در این راستا اشاره می‌کنند که پدر رومینا قبل از اینکه فرزندش را بکشد با وکیلی مشورت کرده و اطلاع از این ماده قانونی پیدا کرده و موجب تجری او در جهت قتل فرزندش شده است. اگرچه به باور نگارنده تغییر و تحول در پاره‌ای از قوانین و مواد قانونی ما ضروری است و باید با مقتضیات زمان و مکان تغییر و اصلاح پیدا کند اما به نظر می‌رسد وجود چنین مواد قانونی نمی‌تواند علت‌العلل قتل‌های ناموسی باشد. دلیل اثبات این ادعا این است که در گذشته خیلی از پدران یا همسران یا برادران زنان یا دختران بدون اطلاع و آگاهی از وجود چنین مواد قانونی مرتکب قتل همسر یا خواهر یا دختر خویش می‌شوند. به نظر نگارنده مهم‌تر از اصلاح پاره‌ای از قوانین بحث بهینه‌سازی فرهنگ در مناطق مختلف کشور از جمله مناطقی که قتل‌های ناموسی در آنجا آمار بیشتری دارد از جمله مناطقی مانند خوزستان، کردستان و سیستان و بلوچستان آموزش و آگاهی مردمان در چنین مناطقی یا سایر مناطق مشابه درخصوص حقوق زن و سایر مواردی که باید به اطلاع آنان برسد یکی از ضروری‌ترین اقداماتی است که می‌بایست از سوی دولت صورت بگیرد. همان‌گونه که شاهد هستیم قتل‌های ناموسی از گذشته دور تاکنون ادامه داشته و ادامه دارد. هر از گاهی شاهد هستیم که به دلایل ناموسی برادری خواهرش را می‌کشد یا فرزندی پدرش را می‌کشد یا همسری زنش را به قتل می‌رساند و در این خصوص نه تنها اظهار ندامت و پشیمانی می‌کند بلکه این امر را نوعی افتخار برای خود می‌داند. متاسفانه آمار واقعی این قتل‌ها به نظر می‌رسد آمار واقعی نباشد، چراکه در بسیاری از مواقع خانواده یا قوم و قبیله سعی می‌کنند که قتل را کتمان داشته و به نوعی این قضیه را پنهان کنند. بنابراین به نظر می‌رسد همان‌گونه که عنوان شد برای کاهش این‌گونه جرایم قطعا و الزاما بهینه‌سازی فرهنگ و تغییر باورهای سنتی در میان مردم مناطق مختلف کشورمان از اهم ضروریاتی است که می‌بایستی مدنظر قرار بگیرد. تا باور سنتی موجود در مناطق مختلف کشورمان از سوی مردان نسبت به زنان اصلاح نشده و تا حقوق آنان به خصوص فرزندان یا همسران آنها برای مردان تبیین نشده است و در این خصوص اقدامات اساسی و پیگیری صورت نگرفته باشد می‌بایستی متاسفانه همچنان شاهد این‌گونه قتل‌ها در جامعه باشیم.
منبع: روزنامه اعتماد 1 خرداد 1401 خورشیدی
