شما معیشت را بر مردم تنگ کردید!
فرشاد مومنی با انتقاد از روابط رانتی و ربوی و پرفساد:
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: آنها که می‌گویند اگر یک ارزن روی زمین افتاده باشد، چقدر عقوبت قیامتی دارد، در روز روشن می‌توانند ۱۵۰ میلیارد دلار را تحت عنوان طرح‌های عمرانی بی‌ضابطه تعریف شده، پودر کنند و خدا می‌داند این مبالغ را بین چه کسانی توزیع کرده‌اند که کشور بحران فقر، سرمایه‌گذاری و بحران انبوه نابرابری‌های ناهنجار دارد.
فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که در نشست «بررسی گسست میان برنامه آمایش سرزمین و برنامه توسعه صنعتی در ایران» سخن می‌گفت، ضعف‌های ایران در برنامه‌ریزی توسعه را به دلیل غربت اندیشه توسعه در کشور دانست که انبوهی از بحران‌ها و گرفتاری‌ها را ایجاد کرده و تصریح کرد: در چارچوب مناسبات رانتی، به نام توسعه، آدرس‌های دیگری داده می‌شود و آنها بیشتر در اولویت قرار می‌گیرند تا الزامات اصلی توسعه. وقتی همه بحران‌ها را ریشه‌یابی می‌کنیم، به همان نتیجه‌ای می‌رسید که در همه دنیا رسیده‌اند؛ اینکه اساس تفاوت‌یابی کشور‌های دنیا، به تفاوت در بنیه تولید فناورانه آنها برمی‌گردد و اگر ما محور و مدار توسعه را ارتقای بنیه تولید فناورانه نگیریم، همه چیز به هم می‌ریزد.
به اعتبار ملاحظات رانتی موجود
آدرس‌های اغواگری مطرح می‌شود
وی افزود: اما در سرزمین گرامی ما، دائما به اعتبار ملاحظات رانتی موجود، آدرس‌های اغواگری مطرح می‌شود که اذهان را از سمت ارتقای بنیه تولید فناورانه و لوازم آن، به چیز‌های دیگری معطوف می‌کند. نتیجه این شده که ما به جای جدی گرفتن توسعه بر محور ارتقای بنیه تولید فناورانه، کار‌های شگفت‌انگیز و غیرمتعارفی انجام می‌دهیم که آنها را فقط در یک کادر مناسبات رانتی می‌توان درک کرد.
تقویت رانتی و دوپینگی موسسه‌های موعظه‌ای!
این اقتصاددان ضمن تشریح دیدگاه‌های «فردریک لیست» مبنی بر اینکه اگر اعتلای فرهنگی یا توان جنگی می‌خواهید، تنها از طریق تولید فناورانه اتفاق می‌افتد، گفت: «رونالد اینگلهارت» که جزو برجسته‌ترین متخصصان فرهنگ و توسعه است، در مطالعه تاریخ چند هزار ساله می‌گوید که جلوه‌های متعالی فرهنگ و اخلاق در جوامع انسانی در بالاترین سطح بدون استثنا، پس از حصول سطوحی از امنیت اقتصادی پدیدار می‌شود. اگر در مملکت ما گوشی برای شنیدن و چشمی برای دیدن باشد باید توجه کنند که او می‌گوید: اگر دغدغه فرهنگ دارید، با تقویت رانتی و دوپینگی موسسه‌های موعظه‌ای نمی‌توان آن را محقق کرد، باید امنیت اقتصادی ایجاد کنید، آن‌هم از این طریق که فناوری را در مسیر ارتقای بنیه تولیدی به کار بگیرید.
مومنی ادامه داد: عزیزان سیاست‌گذاری می‌کنند، ما حمل بر صحت می‌کنیم و می‌گوییم دل‌شان برای کشور می‌سوزد و از این قبیل، اما مثلا وقتی می‌خواهند ازدواج را تشویق کنند مرتب رقم وام را بالا می‌برند! شما خودتان اسم آن را «وام» گذاشته‌اید؛ یعنی آن کسی که می‌گیرد، باید برگرداند! همه هم و غم‌شان را روی این گذاشته‌اند، اما راجع به اشتغال مولد فناورانه، غفلت وحشتناک می‌کنند! ببینید سن ازدواج در سال‌های جنگ چقدر بوده و بعدا به کجا رسیده است! شما، چون به تولید فناورانه پشت کردهاید و راه را برای فرصت‌طلبی‌های رانتی و ربوی و پرفساد باز کردهاید، معیشت را بر مردم تنگ کردهاید! شما باید آن را حل و فصل کنید.
مسابقه فقرفروشی و محیط زیست فروشی
به نام «رشد اقتصادی!»
وی با انتقاد از دیدگاه‌هایی که «رشد اقتصادی» را شاقولی برای توسعه مطرح و بعد آن را تبدیل به بُت می‌کنند، اضافه کرد: آنها با این الگوی توسعه تقلیدی و ترجمه‌ای به نام رشد محوری، صرف‌نظر از کیفیت و منابع رشد، خود رشد را تقدیس کردند؛ بنابراین جهان را به اسارت مسابقه جنون‌آمیز رشد گرفتار کردند. در این مسابقه که برای کشور‌های در حال توسعه، نسخه‌پیچی شده بود، می‌گفتند به هر قیمتی رشد حاصل کنید. مسابقه جنون‌آمیز بر محور فقرفروشی و محیط‌زیست‌فروشی! یعنی برای کسب رشد، مزیت رقابتی‌شان را بر پرداخت دستمزد کمتر و تحمیل فقر فراگیر به نیروی کار تعریف کردند و هزینه‌های رشد مخرب رانتی و خام‌فروشانه بر محیط‌زیست را در حساب‌های ملی‌شان حذف کردند.
به گزارش جماران، در این نشست دکتر فرشاد مومنی تصریح کرد: اگر گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس درباره اوضاع و احوال فقر و اوضاع محیط‌زیست ایران را نگاه کنید، آه از نهادتان بلند می‌شود! که چگونه می‌شود این همه دانشکده‌های علوم انسانی و اجتماعی داریم که همه‌شان به گونه‌ای راجع به توسعه حرف می‌زنند، اما زورشان به مناسبات رانتی که همچنان مسابقه جنون‌آمیز فقرفروشی و محیط‌زیست‌فروشی در ایران را استمرار می‌بخشد، نمی‌رسد و آن را نادیده گرفته‌اند!
این اقتصاددان با بیان اینکه تا می‌گوییم صنعت؛ می‌گویند بانکداری، بیمه، توریسم هم صنعت است؛ در این باره توضیح داد: ماجرا این است که فرهنگستان زبان و ادبیات، کمترین اعتنا را به تولید و بیشترین اعتنا را به حواشی دارد؛ با وجود همه زحمات ارزشمندی هم که کشیده‌اند، در زبان فارسی به industry و Manufacturing صنعت می‌گوییم. این ابزاری برای گیج کردن دیگران شده و وقتی می‌گوییم صنعت را دریابید، بانک‌های خصوصی را به جان مردم و اقتصاد می‌اندازند و می‌گویند صنعت بانکداری را فعال کرده‌ایم!
مومنی با بیان اینکه ما، چون پشت به تولید فناورانه و توسعه بودیم و آنچه که با عنوان توسعه دنبال کردیم هم عمدتا تقلیدی و ترجمه‌ای بوده است، با انبوهی از ناموزونی‌ها و از ریخت افتادگی‌ها و وابستگی‌های ذلت‌آور به دنیای خارج روبه‌رو شدیم، خاطرنشان کرد: شاید این دریچه‌ای باشد که از آن وارد شویم و بگوییم شما که در مقام شعار می‌گویید به عدالت اجتماعی خیلی اهمیت می‌دهید، در شرایطی که تولید را تبدیل به محملی برای کسب رانت کردهاید، نتیجه این شده که آب بر‌ترین و آلوده‌سازترین رشته فعالیت‌های رانتی را آن‌هم به نام صنعت؛ در کم‌آب‌ترین و خشک‌ترین مناطق این کشور مستقر کردهاید! ببینید چه بر سر کشور آورده‌اید.
بالغ بر چهار پنجم جمعیت و فعالیت
در نیمه غربی ایران مستقر شده
مومنی توضیح داد: براساس گزارش‌های رسمی، اگر کل پهنه سرزمینی ایران را به دو نیمه مساوی شرقی و غربی تقسیم کنیم، بالغ بر چهارپنجم جمعیت و فعالیت در نیمه غربی مستقر شده و اکنون به اعتبار بحران آمایش، بحران امنیت ملی هم داریم. وقتی بساط این‌گونه شده و رانت، ربا، فساد و مفت‌خوارگی برای اقلیتی محور برخورداری شده و فقر، فلاکت و آوارگی برای اکثریتی پدیدار شده، می‌بینید که ما، هم بحران محیط‌زیست آن‌هم به شکل بسیار حاد پیدا کرده‌ایم و هم بحران فقر و نابرابری به شکل بسیار حاد پیدا کرده‌ایم و نابرابری‌های آمایشی یکی از اینها است.
مهلک‌ترین ضربه‌ها را به توسعه کشاورزی ایران وارد کرده‌اند!
مومنی با بیان اینکه اینها به معنای این نیست که ایران به هیچ‌وجه سد نیاز ندارد، بلکه به این معناست که خیلی جا‌ها ساختن سد، محملی برای کسب رانت بوده است، گفت: متاسفانه تعداد این موارد، از حدود متعارف فراتر است. هم آسیب‌پذیری ما را در برابر سیل افزایش دادند و هم انبوهی از به‌هم ریختگی‌ها درخصوص سیستم سنتی حق‌آبه ایجاد شده و چیزی هم جایگزین آن نشده است و مهلک‌ترین ضربه‌ها را به توسعه کشاروزی ما وارد کردند. هر کدام از اینها را زیر ذره‌بین می‌گذاریم، جای نگرانی جدی وجود دارد.
ادای مبارزه با استکبار جهانی در می‌آورند
مومنی گفت: ادای مبارزه با استکبار جهانی درمی‌آورند، اما گزارش‌های رسمی می‌گوید در ربع قرن گذشته ارزبری هر واحد جی.دی.پی (GDP) ما در برخی دوره‌ها ۵ برابر شده و در برخی دوره‌ها حتی از این هم بالاتر رفته است! این یعنی
عمق بخشی به وابستگی‌های ذلت‌آور به دنیای خارج! شما ساخت نهادی تعریف کردید که در آن اگر تولید‌کنندگانی شرافتمندانه، سرمایه‌گذاری کنند تا عمق بنیه تولید صنعتی ما را بالا ببرند، ورشکسته می‌شوند و آنها که ادایش را در می‌آورند و تبدیل به مونتاژکار‌های با ضریب بالای وابستگی و واردات به نام تولید داخلی شده‌اند و بازار ما را به تسخیر خارجی‌ها درمی‌آورند، پول پارو می‌کنند این‌جور
در نمی‌آید.
با این کار صنایع مهم ما از جمله پوشاک، چرم، کفش و… که در دنیا جایگاه داشت را نابود کردید
وی تاکید کرد: اگر هنوز هم در دولت و مجلس گرامی کسانی هستند که آمادگی پذیرش خطا‌ها و غفلت‌ها را در سند برنامه هفتم دارند؛ به آنها می‌گویم که به نام صنعت، رانتی معدنی‌ها را تا این اندازه چاق کردید، آن‌قدر مناسبات را فاسد کردید که وقتی اسناد مالی یکی از این رانتی معدنی‌ها افشا و معلوم می‌شود به ۱۰۰ سایت و چند ۱۰ روزنامه پول‌های بی‌ضابطه می‌دهد! یعنی شما به موازات وابستگی ذلت‌آور به دنیای خارج، فساد را گسترش دادید و بحران محیط‌زیست را تشدید کردهاید.
با همه افتضاحی که از دریچه منطق توسعه، ساختار کنونی بخش صنعت ایران دارد، تقریبا سه، چهارم ارزش افزوده بخش صنعت ایران را رانتی معدنی‌ها به خود اختصاص داده‌اند. آنها این را به صورت دوپینگی، توخالی و ضدتوسعه باد کرده‌اند و توانسته‌اند نابودی صنایع پوشاک، چرم، کفش را که ما در دنیا جایگاه زیادی داشتیم، پنهان کنند! درحالی که در همه جای دنیا، تولید فناورانه و کارخانه‌ای، لکوموتیو نظام ملی است.
منبع: روزنامه اعتماد 18 آذر 1402 خورشیدی
