خاورمیانه بر لبه پرتگاه
به واسطه تغییر معادلات خاورمیانه و قرار گرفتن منطقه بر لبه پرتگاه رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تلاش دارند تا به مقوله‌هایی چون وضعیت حزب‌الله بعد از شهید نصرالله، پاسخ احتمالی تهران به ترور رهبر متحد نزدیک خود و چرایی ناتوانی جهان در برابر اسراییل بپردازند. در همین راستا روزنامه اعتماد تلاش داشته تا به شکلی اجمالی نگاه برخی از رسانه‌های معتبر جهان به تحولات اخیر را بررسی کند.
فارین پالسی: محاسبات اسراییل درباره «حزب‌الله بعد از نصرالله» نادرست است/ مقاومت لبنان عقب‌نشینی نمی‌کند
نشریه فارن پالسی، در مقاله‌ای به قلم دانیل بایمن، عضو ارشد مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی و استاد دانشکده خدمات خارجی دانشگاه جورج تاون به تحلیل تبعات شهادت سید حسن نصرالله در منطقه می‌پردازد و این پرسش را مطرح می‌کند که آیا اسراییل با ترور رهبر حزب‌الله ممکن است در مسیر شکست در برابر این جنبش قرار بگیرد؟ بایمن مدعی است: ترور سید حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله و دیگر فرماندهان ارشد این گروه در هفته‌های اخیر بخشی از تغییر چشمگیر رویکرد رژیم اسراییل در قبال این جنبش مقاومت لبنانی است. راهبرد دیرینه این رژیم در تلاش برای بازدارندگی حزب‌الله جای خود را به راهبرد دیگری داده است: به ادعای این تحلیلگر اسراییل با بمباران بی‌رویه مواضع حزب‌الله در تلاش است تا این بازیگر را (به ادعای) خود عقب رانده و در موضع ضعف قرار دهد. اسراییل به زعم خود امیدوار است تا حزب‌الله با خروج رزمندگانش از منطقه مرزی اسراییل (سرزمین‌های اشغالی) موافقت کند و سپس آتش‌بس گسترده‌تری را بپذیرد، آتش‌بسی که اسراییل را قادر می‌سازد تا 60 هزار اسراییلی فراری از مرزهای شمالی سرزمین‌های اشغالی را به مناطق مسکونی بازگرداند.
اما نویسنده فارین پالسی معتقد است اسراییل درگیر محاسبات اشتباهی شده است. درست است که حزب‌الله ضربه سختی خورده و این امکان وجود دارد در کوتاه‌مدت گزینه عقب‌نشینی تاکتیکی را برگزیند، اما این جریان به هیچ روی از نظر راهبردی عقب‌نشینی نخواهد کرد. اصولا ماهیت حزب‌الله و چینش کادر رهبری و فرماندهی این گروه به گونه‌ای است که باید در مقابل اسراییل بایستند؛ در واقع، حزب‌الله به عاملی بازدارنده در برابر اسراییل تعریف شده است. بایمن در بخش دیگری از تحلیل خودمدعی است که بر هم زدن تشکیلات نظامی حزب‌الله نیز به هیچ روی امکان‌پذیر نیست. حزب‌الله، جنبشی اعتقادی و رزمی است که هر دو این عوامل به شدت در تاروپود ملی گرایی لبنان تنیده شده‌اند و رهبری فرهمند سید حسن نصرالله نیز این سه عامل را به خوبی به هم پیونده داده است. از سوی دیگر، تجربه اسراییل به خوبی نشان داده است حتی گروه‌های بسیار کوچک‌تر از حزب‌الله نیز بارها توانسته‌اند ضربات سختی به این رژیم وارد کنند. بایمن با یادآوری برخی مثال‌های تاریخی، به حمله حماس در 7 اکتبر اشاره می‌کند و می‌افزاید که این گروه، حتی با توجه به سال‌ها محاصره همه‌جانبه از سوی اسراییل، توانست عملیات بسیار پیچیده‌ای را علیه اسراییل رقم زند. پس، با توجه به اینکه در گذشته، حزب‌الله خود را قوی و مصمم نشان داده است، بعید به نظر می‌رسد تن به خواسته‌های اسراییل بدهد. این تحلیلگر امور راهبردی معتقد است جنبش‌هایی با ساختار حزب‌الله به ندرت با کنار رفتن رهبری کلیدی، حتی رهبر قدرتمندی مثل نصرالله، شکست می‌خورند. اسراییل در دهه‌های اخیر، بسیاری از رهبران مقاومت در منطقه را ترور کرده، اما هرگز نتوانسته راه مبارزه را مسدود کند. گروه‌هایی که به خوبی نهادینه شده‌اند، اغلب دارای رویکردی عمیق و برنامه‌های جانشینی روشن هستند، گزاره‌هایی که نابودی شان را از طریق کنار زدن سر رهبری سخت‌تر می‌کند. اگرچه اسراییلی‌ها مکرراً شخصیت‌های ارشد حماس را ترور کردند، این سازمان تحت رهبران جدید سازماندهی شد و به جنگ ادامه داد. نصرالله مدت‌هاست هدف جوخه ترور اسراییل بود و تقریبا به‌طور قطع برنامه‌ای برای جانشینی داشت (امروز گزینه احتمالی جانشینی نصرالله، هاشم صفی‌الدین است) که گروه را قادر می‌سازد به راه خود ادامه دهد. به علاوه، از نظر بایمن این ترورها می‌تواند مواضع گروه‌های مقاومت را در مقابل اسراییل سرسختانه‌تر کند. اسراییل در سال 1992، سید عباس الموسوی، سلف سید حسن نصرالله را ترور کرد. اما جنبش با روی کار آمدن سید حسن نصرالله با قدرت بیشتری ادامه یافت و حتی توانست به اشغال هجده ساله اسراییل در جنوب لبنان پایان دهد. این جنبش رفته رفته تقویت شد و به ارتشی در کلاس ملی تبدیل گشت. از سوی دیگر، حزب‌الله از متحد منطقه‌ای همچون ایران برخوردار است که در امور مستشاری و راهبردی می‌تواند به این بازیگر کمک کند.
گاردین: ترور نصرالله، ایران و امریکا را در شرایط دشواری قرار داد/ پاسخ تهران چیست؟
پاتریک وینتور، سردبیر بخش دیپلماسی روزنامه گاردین نیز در یادداشتی معتقد است ترور سید حسن نصرالله از سوی اسراییل، ایران را در موقعیت سرنوشت‌سازی قرار می‌دهد و ایالات‌متحده را نیز تحقیر می‌کند. پس‌این رویداد می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای تهران و واشنگتن به دنبال داشته باشد. وینتور مدعی است: هنگامی که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، روز جمعه در نیویورک به خبرنگاران گفت که روزهای آتی مسیر آینده خاورمیانه را مشخص خواهد کرد، قادر نبود مسائلی را پیش بینی کند که می‌تواند منطقه را بیشتر به سمت بن بست هدایت کند. حتی اگر در آن بازه زمانی، او امیدوار بود که حزب‌الله و اسراییل را متقاعد خواهد کرد که از لبه پرتگاه کنار روند، اما امروز این امید کم‌رنگ شده است. اکنون، با تایید ترور سید حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، منطقه پس از یازده ماه سرانجام از لبه پرتگاه عبور کرده و به جایی رسیده که واقعا پیش از این در آن قرار نداشته است. همه نگاه‌ها به پاسخ احتمالی تهران است. به اعتقاد سردبیر دیپلماسی گاردین، این کشور با انتخاب سرنوشت‌سازی مواجه است که همواره به دنبال اجتناب از آن بوده است، انتخابی که به نظر می‌رسد دولت چهاردهم را در شرایط دشواری قرار داده؛ دولتی که خواهان تشدید تنش نیست. به ادعای وینتور، عمل گرایی ممکن است باعث شود ایران به حزب‌الله توصیه کند تا خسارات وارده را جبران کرده و آتش‌بسی را بپذیرد که ماحصلش صلح در غزه نباشد. با این همه بعید است تهران چنین خواسته‌ای داشته باشد و حزب‌الله تن به این پیشنهاد (ادعایی) دهد. این جنبش بارها متعهد شده تا زمانی‌که جنگ در غزه جریان دارد، به حمایت از مردم این منطقه ادامه خواهد داد و تلاش خواهد کرد تا اسراییل را در غزه متوقف کند.
به‌زعم سردبیر دیپلماسی گاردین، از منظر مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور جدید ایران، همانی که با وعده لغو تحریم‌های اقتصادی و تا حدی با تعامل سازنده با غرب انتخاب شد، شهادت سید حسن نصرالله بدترین اتفاق ممکن بود. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز به تازگی یک هفته تمام را در نیویورک در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل گذراند و با سیاستمداران اروپایی مانند آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان و دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا دیدار کرد و در تلاش برای متقاعد کردن آنها جهت گشودن بن‌بست مذاکرات هسته‌ای بود. حال ماجراجویی‌های خطرناک اسراییل در منطقه به مانعی بزرگ بر سر راه برنامه‌های پزشکیان بدل شده است.
پس از آن، رافائل گروسی، رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نسبت به دور شدن تهران و غرب از توافق درباب مسائل هسته‌ای ابراز نگرانی کرد. به ادعای گاردین ترور نصرالله کار را برای رییس‌جمهور اصلاح‌طلب و خواهان تعامل با غرب سخت‌تر می‌کند. پزشکیان معتقد است در شرایط کنونی صبر استراتژیک بهترین گزینه در مقابل اسراییل است. پیشتر ایران در برابر ترور اسماعیل هنیه از صبر استراتژیک پیروی کرد، چراکه خواهان افزایش تنش نبود. در آن بازه زمانی قرار بر این بود که آتش‌بس در غزه محقق شود؛ توافقی که هرگز محقق نشد، زیرا از نظر ایران، ایالات‌متحده نتانیاهو را به اندازه کافی برای صلح تحت فشار قرار نداد. اکنون، پزشکیان به ادعاهای ایالات‌متحده تمایلی نشان نمی‌دهد، هر چند باور دارد راه دیپلماسی، و نه گزینه نظامی، تنها گزینه برای عبور از بحران حاکم است. با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری در امریکا، به نظر می‌رسد واشنگتن گزینه‌های بسیار کمتری برای جلوگیری از بحران منطقه‌ای دراختیار داشته باشد. نتانیاهو مدعی است برنده میدان است و در مسیر پیروزی کامل قرار دارد. این موضع‌گیری موجب شده تا کاخ سفید نتواند به راحتی اسراییل را تحت فشار قرار دهد.
سی‌ان‌ان: آینده مبهم خاورمیانه/ منطقه در آستانه عصر رویارویی فرسایشی و ویرانگر قرار دارد
خبرگزاری سی‌ان‌ان در گزارشی به پیامدهای ترور سید حسن نصرالله و چشم‌انداز درگیری‌ها در لبنان و منطقه پرداخته است. سی‌ان‌ان در وبگاه خود مدعی است: 48 ساعت گذشته خاورمیانه به واسطه ترورحسن نصرالله و بمباران سراسر لبنان در گیر التهاب است و بار دیگر نگرانی از جنگی تمام عیار افزایش پیدا کرده است. به‌زعم سی‌ان‌ان، ترور سید حسن نصرالله درگیری بین اسراییل و حزب‌الله در لبنان را تشدید خواهد کرد و ممکن است دامنه درگیری‌ها به سراسر منطقه سرایت کند. اسراییل مدعی است «دوران جدید» جنگ با حرکت «مرکز ثقل» آن به سمت شمال آغاز شده است. یکی از اهداف جنگ اعلام شده، بازگرداندن ده‌ها هزار اسراییلی فراری از مرز است. در همین حال، حزب‌الله متعهد شده تا پایان خونریزی در غزه و اشغال این منطقه به دست اسراییل، حملات را متوقف نکند. به گفته مقامات دولت لبنان، صدها هزار نفر در لبنان به دلیل درگیری‌های اخیر آواره و بیش از هزار نفر از زمان تشدید حملات هوایی در هفته گذشته کشته شده‌اند. اسراییل احتمال تهاجم زمینی به لبنان را مطرح کرده است که در صورت انجام، چهارمین تهاجم رژیم اسراییل به این کشور در 50 سال گذشته خواهد بود. همه این تحولات با ترور برجسته‌ترین رهبران حزب‌الله رخ داده و رو به تشدید است. سی‌ان‌ان مدعی است این به معنای حرکت به سمت جنگی تمام عیار در منطقه است. از سوی دیگر، سی‌ان‌ان به نقش غیرمستقیم ایالات‌متحده در دامن زدن به تنش نیز می‌پردازد. کاخ سفید ادعا کرده «هیچ اطلاع یا مشارکتی» در حمله روز جمعه اسراییل به بیروت و ترور سید حسن نصرالله نداشته است. با این حال جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا از ترور سید حسن نصرالله استقبال کرد، ولی در عین حال خواستار کاهش تنش شد. به نظر تناقضی جدی در مواضع رییس‌جمهور امریکا و متحد اصلی اسراییل در منطقه وجود دارد. ناظران هشدار می‌دهند ترور نماد مقاومت در منطقه، نه تنها حزب‌الله، که سایر گروه‌ها را تحریک خواهد کرد علیه اسراییل و ایالات‌متحده وارد عمل شوند. این به معنای گسترش درگیری است. سی‌ان‌ان پیشتر به نقل از یک مقام ارشد دولت و یک مقام امریکایی گزارش داد که ایالات‌متحده احتمال یک تهاجم زمینی محدود به لبنان‌را قریب الوقوع می‌داند، زیرا اسراییل نیروهایش را به مرز شمالی منتقل کرده است. با این حال، این مقامات تاکید کردند که به نظر نمی‌رسد اسراییل هنوز در مورد انجام حمله زمینی تصمیم قطعی گرفته باشد. اوایل روز شنبه، پیتر لرنر، سخنگوی ارتش اسراییل مدعی شد ارتش این رژیم در حال آماده شدن برای تهاجم زمینی است، اما این تنها یک گزینه در حال بررسی است و نه تصمیمی قطعی. با همه این اوصاف، آنچه مشخص است، تهاجمات اسراییل علیه رهبران و رزمندگان حزب‌الله، و همچنین سراسر خاک لبنان فعلا ادامه دارد. این امر می‌تواند با تهاجم زمینی وارد مرحله تازه‌ای شود و جنگی فرسایشی، همه گیر، و ویرانگر را در منطقه رقم زند. با گذشت نزدیک به یک سال از آغاز جنگ در غزه، به نظر چشم‌انداز صلح در خاورمیانه از همیشه کم‌رنگ‌تر شده است و ادامه ماجراجویی‌های خطرناک اسراییل می‌تواند واکنش تند جبهه مقاومت را به دنبال داشته باشد. تحلیلگران می‌گویند که عقب‌نشینی‌های مقطعی حزب‌الله صرفا تاکتیکی است و بعید است که این جنبش در نتیجه اقدامات اخیر اسراییل تضعیف شده باشد. حنین قدر، یکی از اعضای ارشد موسسه واشنگتن و نویسنده کتاب «سرزمین حزب‌الله» به سی‌ان‌ان گفت که اگرچه حزب‌الله ضربات سختی متحمل شده، قدرت بازیابی خود را دارد و این‌بار و تحت رهبری جدیدش ممکن است رویکرد سخت‌تری علیه اسراییل در پیش گیرد. یک مقام ارشد امریکایی در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان مدعی شد ایالات‌متحده بر این باور است ایران در صورت اطمینان از تضعیف حزب‌الله و از دست دادن این متحد منطقه‌ای خود، به‌طور مستقیم وارد مناقشه خواهد شد. با این حال به نظر می‌سد، در شرایط کنونی ایران با رویکردهای دیپلماتیک و حمایت لجستیکی از حزب‌الله، درصدد تقویت این جنبش است.
نیویورک تایمز: چرا نتانیاهو متوقف نمی‌شود/ پشت پرده انفعال چین و روسیه و اعراب
راجر کوهن، نویسنده و روزنامه‌نگار برجسته امریکایی با انتشار یادداشتی در نیویورک تایمزمدعی شد: در طول تقریبا یک سال جنگ در خاورمیانه، قدرت‌های بزرگ ثابت کرده‌اند که قادر به توقف درگیری‌ها نیستند. شکست این گروه از بازیگران نشان‌دهنده دنیای پرتلاطم اقتدار غیرمتمرکز است که احتمالا ادامه خواهد داشت.مذاکرات آتش‌بس بین اسراییل و حماس برای پایان دادن به درگیری‌ها در غزه که ایالات‌متحده مدعی بود پیشرفت‌های زیادی به دست آورده، به نتیجه نرسید. تلاش کنونی تحت رهبری غرب برای جلوگیری از جنگ تمام عیار میان اسراییل و حزب‌الله در لبنان نیز صرفا با هدف جلوگیری از وقوع فاجعه‌ای دیگر در حال انجام است. پس از ترور حسن نصرالله، شانس موفقیت میانجی‌ها عمیقا نامشخص است.این نویسنده در ادامه آورد، ریچارد هاس، رییس بازنشسته شورای روابط خارجی گفته بود: «در دنیایی که نیروهای گریز از مرکز بسیار قوی‌تر از نیروهای متمرکز هستند، قدرت و ظرفیت استفاده از آن در دستان بازیگران متعددی قرار دارد.» به باورش خاورمیانه اولین مطالعه موردی این چندپارگی خطرناک است. گروهی از ناظران مدعی‌اند: ترور حسن نصرالله، رهبری که بیش از سه دهه حزب‌الله را مدیریت کرد و مردی که این سازمان شیعی را به یکی از قدرتمندترین نیروهای مسلح غیردولتی جهان تبدیل کرد، درگیر خلئی شده که از میان بردنش زمان بر است. نیویورک تایمز مدعی است، شرایط کنونی حتی ممکن است زمینه را برای رویارویی میان اسراییل و ایران هموار کند. ژیل کپل، کارشناس برجسته فرانسوی در خاورمیانه و نویسنده کتابی درباره تحولات جهان از 7 اکتبر، در این باره ادعا کرد: «نصرالله نماینده همه‌چیز برای حزب‌الله بود و حزب‌الله متحد جدی ایران قلمداد می‌شود.»
نیویورک تایمز در ادامه آورد، برای سال‌های متمادی، ایالات‌متحده تنها کشوری بود که می‌توانست بر اسراییل و کشورهای عربی فشار سازنده وارد کند. این کشور برای تحت تاثیر قرار دادن اسراییل اهرم‌های زیادی دارد از جمله کمک‌های نظامی. اما اتحاد آهنین با اسراییل براساس ملاحظات استراتژیک و سیاسی داخلی و همچنین ارزش‌های مشترک، به این معنی است که واشنگتن هیچگاه ارسال تسلیحات به اسراییل را قطع نمی‌کند. به باور ناظران فارغ از اینکه چه کسی در کاخ سفید مستقر باشد، ایالات‌متحده کنار اسراییل قرار خواهد گرفت. این همان گزاره‌ای است که موجب شد تا دانشگاه‌های امریکایی تا خیابان‌های اروپا در اعتراض به انفعال غرب واکنشی تند نشان دهند. ریچارد هاس، با استناد به این مولفه مدعی شد: «اگر سیاست ایالات‌متحده در قبال اسراییل تغییر کند، این تغییر حاشیه‌ای و کم رنگ خواهد بود.» علاوه بر امریکا دیگر قدرت‌ها نیز اساسا ناظر بوده‌اند. چین، واردکننده بزرگ نفت ایران و حامی اصلی هر رخدادی که ممکن است نظم جهانی به رهبری امریکا را تضعیف کند، علاقه چندانی به پوشیدن ردای میانجی ندارد.روسیه نیز تمایل چندانی نشان نداده، به ویژه در آستانه انتخابات 5 نوامبر در ایالات‌متحده. این بازیگر نیز که با ایران در حوزه نظامی روابط نزدیکی تعریف کرده به دنبال هرگونه فرصتی است تا با توسل بدان بتواند ایالات‌متحده را در منجلاب خاورمیانه فرو برد. در میان قدرت‌های منطقه‌ای نیز هیچ یک به اندازه کافی قوی و متعهد به آرمان فلسطین نیستند که بتوانند رویاروی اسراییل قرار بگیرند. در این میان صرفا ایران متعهد است، بازیگری که خواهان تنش نیست. مصر نیز از هجوم آوارگان فلسطینی می‌ترسد. عربستان‌سعودی به دنبال یک کشور فلسطینی است، اما جان سعودی‌ها را برای این هدف در خطر قرار نمی‌دهد.در چنین شرایطی آینده صلح میان اسراییل و فلسطین در ابهام جدی قرار دارد.در این میان نتانیاهو از تلاش‌های جدی امریکا برای عادی‌سازی روابط اسراییل با عربستان‌سعودی که شاید مهم‌ترین کشور جهان عرب باشد، استقبال نکرده، زیرا بهای آن تعهد جدی به ایجاد کشور فلسطینی است. گزاره‌ای که حیات سیاسی «بی‌بی» را به خطر می‌اندازد. ناظران مدعی‌اند، نتانیاهو برنامه اش بر طولانی کردن جنگ است تا هم شکست اطلاعاتی اسراییل در جریان حمله هفتم اکتبر را کم‌رنگ جلوه دهد و هم زمینه را برای فرار از اتهام‌های کیفری‌اش فراهم کند. او درگیر بازی انتظار است تا فرآیند حاکم را تا 5 نوامبر به همین شکل ادامه دهد؛ بازه زمانی که ممکن است دونالد ترامپ، متحد قدرتمندش به قدرت بازگردد.
منبع؛ روزنامه اعتماد 10 مهر 1403 خورشیدی
